 |
|
|
|
Robert Łabuzek
+48501700846
Masz problem z BHP
szukasz odpowiedzi ?
Szybko i gratisowo otrzymasz poradę
zadzwoń lub napisz na maila. |
|
|
Na stronie przebywa obecnie....
|
|
|
|
| |
Od 1 stycznia 2003 r. weszły w życie nowe przepisy regulujące zasady przyznawania oraz wypłacania świadczeń związanych z wypadkiem przy pracy lub chorobą zarodową. Aktualnie zasiłek chorobowy z tego tytułu przysługuje już od pierwszego dnia niezdolności do pracy. Pracodawcy zostali więc zwolnieni z obowiązku wypłacania w takich sytuacjach wynagrodzenia gwarantowanego.
Osobie uprawnionej do renty wypadkowej przysługujące świadczenie należy obliczyć w dwóch wariantach – przy zastosowaniu ograniczenia podstawy wymiaru do 250 proc. i bez tego ograniczenia. Istotną zmianą jest także objęcie rent wypadkowych ogólnymi zasadami dotyczącymi zawieszania lub zmniejszania świadczeń rentowych.
Ubezpieczenie społeczne
Świadczenia z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej
Od 1 stycznia 2003 r. weszły w życie nowe przepisy regulujące zasady przyznawania oraz wypłacania świadczeń związanych z wypadkiem przy pracy lub chorobą zarodową. Aktualnie zasiłek chorobowy z tego tytułu przysługuje już od pierwszego dnia niezdolności do pracy. Pracodawcy zostali więc zwolnieni z obowiązku wypłacania w takich sytuacjach wynagrodzenia gwarantowanego.
Osobie uprawnionej do renty wypadkowej przysługujące świadczenie należy obliczyć w dwóch wariantach – przy zastosowaniu ograniczenia podstawy wymiaru do 250 proc. i bez tego ograniczenia. Istotną zmianą jest także objęcie rent wypadkowych ogólnymi zasadami dotyczącymi zawieszania lub zmniejszania świadczeń rentowych.
Pojęcia i definicje
Wypadek przy pracy
W myśl art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (zob. podstawa prawna) – zwana dalej ustawą wypadkową – za wypadek taki uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w pracy:
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między jego siedzibą a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Ustawa za uraz uważa uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego (art. 2 pkt 13).
Ustawa za uraz uważa uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego (art. 2 pkt 13).
Stosownie do art. 8 ust. 3 ustawy wypadkowej zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, za które ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia przysługującego na podstawie odrębnych przepisów.
Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnień do świadczeń określonych w ustawie, traktowany jest wypadek, któremu pracownik uległ w następujących sytuacjach (art. 3 ust. 2):
• w czasie podróży służbowej, w okolicznościach innych niż określone wyżej, chyba że spowodowany został on postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:
• uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe,
• wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania w czasie odbywania kary pozbawienia wolności albo tymczasowego aresztowania,
• pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie,
• odbywania szkolenia albo stażu przez absolwenta pobierającego stypendium w okresie odbywania tego stażu lub szkolenia na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy,
• wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z nim w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych pracy na rzecz wymienionych spółdzielni,
• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia albo umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz współpracy przy jej wykonywaniu,
• wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, a także współpracy przy prowadzeniu tej działalności,
• wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych albo czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi,
• odbywania zastępczych form służby wojskowej,
• nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium,
w wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeśli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym dana osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz wspomnianego pracodawcy.
Co to jest choroba zawodowa
Natomiast za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w wykazie, o którym mowa w art. 237 par. 1 pkt 2 kodeksu pracy, jeśli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy. Wspomniany wykaz znajduje się w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawie zgłaszania, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (zob. podstawa prawna).
Brak prawa do świadczeń
Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują, jeżeli wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Świadczenia te nie przysługują również ubezpieczonemu, który będąc w stanie nietrzeźwym albo pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.
Zasada ta nie dotyczy członków rodziny ubezpieczonego, którzy w takim przypadku zachowują prawo do świadczeń określonych w ustawie wypadkowej.
Osobom:
• prowadzącym pozarolniczą działalność i z nimi współpracującym,
• duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia oraz członkom ich rodzin, świadczenia wypadkowe nie przysługują w razie występowania w dniu wypadku lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej, zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 2,00 zł – do czasu spłaty całości zadłużenia.
W przypadku tych osób prawo do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, jednorazowego odszkodowania i dodatku pielęgnacyjnego przedawnia się, jeśli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia stosownego wniosku (o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej).
Czy wypłacać wynagrodzenie gwarantowane
Do końca 2002 r. pracownikom, których niezdolność do pracy miała związek z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, przed nabyciem prawa do zasiłku chorobowego, przysługiwało wypłacane ze środków pracodawcy na podstawie art. 92 kodeksu pracy – tzw. wynagrodzenie gwarantowane. Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy wypadkowej aktualnie osobom tym przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego już od pierwszego dnia niezdolności do pracy. Warunkiem jest to, że nie zachowują prawa do wynagrodzenia na podstawie odrębnych przepisów.
Jeżeli świadczenie rehabilitacyjne zostanie przyznane ubezpieczonemu po upływie 6 miesięcy niezdolności do pracy, podstawa wymiaru zasiłku chorobowego, od której była ustalona jego wysokość, powinna zostać zwaloryzowana według zasad określonych w art. 44 ustawy o świadczeniach chorobowych.
Niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, za którą wypłacono zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego, nie wlicza się do okresu 33 dni, przez który pracownicy mają prawo do wynagrodzenia gwarantowanego.
PRZYKŁAD 1
Pracownik stał się niezdolny do pracy z powodu wypadku przy pracy, któremu uległ 15 marca 2003 r. Niezdolność ta trwała do 14 maja 2003 r. Do dnia wypadku pracownikowi wypłacono wynagrodzenie określone w art. 92 kodeksu pracy za 12 dni w danym roku kalendarzowym.
Mimo że osoba ta pobierała wynagrodzenie przez okres krótszy niż 33 dni, powinna otrzymać zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego od 15 marca 2003 r., tj. od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy.
Okresu orzeczonej niezdolności do pracy z powodu wypadku przy pracy (od 15 marca 2003 r. do 14 maja 2003 r.) nie wlicza się do 33 dni, przez które pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia gwarantowanego.
Może wystąpić sytuacja, że pracodawca wypłaci pracownikowi wynagrodzenie gwarantowane, a następnie okaże się, że niezdolność do pracy spowodowana była wypadkiem lub chorobą zawodową i tym samym zamiast wynagrodzenia należało wypłacić zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Co ma zrobić wówczas pracodawca? Otóż, w takim przypadku powinien on potraktować wypłacone wynagrodzenie jak zasiłek chorobowy przysługujący z wspomnianego ubezpieczenia. Wymaga to złożenia przez niego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych odpowiednich dokumentów rozliczeniowych korygujących. Jeżeli uprawniony jest do wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego, w razie choroby i macierzyństwa powinien także dokonać ewentualnej dopłaty zasiłku.
PRZYKŁAD 2
Pan Jan Kowalski zatrudniony na podstawie umowy o pracę był niezdolny do pracy od 13 do 17 stycznia (5 dni), a następnie od 27 stycznia do 19 lutego (24 dni).
Pracodawca wypłacił pracownikowi z tego tytułu wynagrodzenie gwarantowane w wysokości określonej przepisami kodeksu pracy, czyli 80 proc. podstawy wymiaru. Pan Kowalski nie otrzymał jednak wynagrodzenia za 13 stycznia w związku z tym, że pierwsze zwolnienie obejmowało okres krótszy niż 6 dni.
Następnie w wyniku postępowania powypadkowego okazało się, że przyczyną niezdolności do pracy był wypadek przy pracy.
Oznacza to, że pracownikowi za cały okres niezdolności do pracy (także za 13 stycznia) przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru.
Pracodawca musi więc wypłacić odpowiednie wyrównanie i skorygować złożone dokumenty rozliczeniowe.
Jeżeli pracodawca nie jest upoważniony do wypłaty wspomnianych świadczeń, powinien rozliczyć wypłaconą kwotę w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne (traktując ją jak zasiłek chorobowy) i złożyć dokumenty korygujące. W takim przypadku ZUS oblicza pełną kwotę należnego zasiłku chorobowego i w razie gdy:
• kwota wypłacona pracownikowi przez pracodawcę jest niższa niż należna – wypłaca różnicę tych sum,
• kwota wypłacona jest równa kwocie należnej – wypłacone wynagrodzenie jest traktowane jak zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego,
• kwota wypłacona przewyższa należną kwotę zasiłku – wypłacone wynagrodzenie jest traktowane jak zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego jedynie do wysokości należnego zasiłku i jest rozliczone ze składek na ubezpieczenia społeczne tylko do tej wysokości.
Zasiłek chorobowy
Przy ustalaniu prawa do zasiłku chorobowego należnego z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, obliczaniu jego podstawy oraz wypłacie zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (zob. podstawa prawna) – zwana dalej ustawą o świadczeniach chorobowych, z uwzględnieniem odmiennych uregulowań określonych w ustawie wypadkowej. Ogólnie obowiązujące zasady szczegółowo omówione były w „GP.” nr 90/2003. W tym miejscu zwrócimy jedynie uwagę na różnice wynikające z ustawy wypadkowej.
Prawo do zasiłku wyrównawczego powstaje od dnia, w którym pracownik podjął rehabilitację, a ustaje z chwilą jej zakończenia i przesunięcia do innej pracy. Prawo to ustaje także wówczas, gdy z uwagi na stan zdrowia ubezpieczonego rehabilitacja stała się niecelowa. Zasiłek nie może być wypłacany dłużej niż przez 24 miesiące.
Pierwszą z nich jest to, że prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje niezależnie od okresu podlegania temu ubezpieczeniu. W tym przypadku nie obowiązuje więc tzw. okres wyczekiwania, który występuje przy zasiłkach wypłacanych według ogólnych zasad.
Inna jest też wysokość zasiłku – wynosi ona 100 proc. podstawy wymiaru. Jeżeli przysługuje on z kilku tytułów, to w tej wysokości powinien być wypłacony z każdego z nich.
PRZYKŁAD 3
Pani Janina Nowak zatrudniona jest u dwóch pracodawców. U jednego na pełnym etacie, u drugiego zaś na pół etatu. Z tytułu obu umów podlega ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Osoba ta, podczas wykonywania czynności służbowych u jednego z pracodawców, uległa wypadkowi przy pracy, w wyniku czego przebywa na zwolnieniu lekarskim.
W tej sytuacji pani Nowak powinna otrzymać z obydwu źródeł zatrudnienia zasiłek chorobowy obliczany według zasad określonych ustawą wypadkową.
Jeżeli ubezpieczony podlega zarówno ubezpieczeniu wypadkowemu, jak i ubezpieczeniu chorobowemu, a niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, przysługuje mu zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego.
Stosownie do art. 8 ust. 3 ustawy wypadkowej zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, za które ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia przysługująceco na podstawie odrębnych przepisów.
Powyższe okresy wliczane są jednak do tzw. okresu zasiłkowego, o którym mowa w art. 8 ustawy o świadczeniach chorobowych. Pojęcie to oznacza czas, przez który ubezpieczonym przysługuje prawo do zasiłku chorobowego. Wynosi on 6 miesięcy, a w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej gruźlicą 9 miesięcy.
Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego
Zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej określa art. 9 ustawy wypadkowej. Zgodnie z jego treścią podstawę tę stanowi kwota będąca podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe.
Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego przysługującego ubezpieczonym innym niż pracownicy jest ustalana za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy. Natomiast jeśli niezdolność ta powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych, podstawę zasiłku ustala się z faktycznego okresu podlegania ubezpieczeniu, za pełne kalendarzowe miesiące tego ubezpieczenia.
Zgodnie z art. 43 ustawy o świadczeniach chorobowych w razie ponownego powstania prawa do zasiłku chorobowego, podstawy wymiaru tego zasiłku nie oblicza się na nowo, jeżeli przerwa między okresami jego pobierania była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe. Według wyjaśnień ZUS dostępnych na stronie internetowej (pod adresem: www.zus.pl) zasada ta dotyczy także zasiłku chorobowego finansowanego z różnych funduszy (ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego).
W przypadku zasiłku przysługującego osobie, która podlega ubezpieczeniu wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, jeśli przed wspomnianą przerwą przysługiwał zasiłek z ubezpieczenia chorobowego, a po przerwie – z ubezpieczenia wypadkowego, podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się z nowego okresu. Natomiast w tej sytuacji przyjmuje się do obliczeń kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe, po pomniejszeniu o 18,71 proc. Podstawy te mogą się różnić. Ma to związek z tym, że podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe podlega ograniczeniu do 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, natomiast podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe takiemu ograniczeniu nie podlega.
Powyższą zasadę stosuje się także w sytuacji odwrotnej, tzn. gdy przed przerwą przysługiwał zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego, a po przerwie z ubezpieczenia chorobowego. Reguła ta ma zastosowanie również w przypadku nieprzerwanych okresów pobierania omawianego świadczenia z różnych funduszy, np. po okresie niezdolności do pracy związanej z wypadkiem przy pracy (zasiłek z ubezpieczenia wypadkowego) ubezpieczony stanie się niezdolny do pracy i niezdolność ta jest spowodowana inną przyczyną (zasiłek z ubezpieczenia chorobowego).
Świadczenie rehabilitacyjne
Kolejnym świadczeniem przysługującym z ubezpieczenia wypadkowego jest świadczenie rehabilitacyjne. Przysługuje ono ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej nadal jest niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują nadzieję na odzyskanie tej zdolności. Prawo do świadczenia przyznawane jest na okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż na 12 miesięcy. Wysokość jego ustawa wypadkowa określa na 100 proc. podstawy wymiaru, liczonej tak jak przy zasiłku chorobowym. Identyczne są również sytuacje, w których świadczenie to nie przysługuje.
Jeżeli świadczenie rehabilitacyjne zostanie przyznane ubezpieczonemu po upływie 6 miesięcy niezdolności do pracy, podstawa wymiaru zasiłku chorobowego, od której była ustalona jego wysokość, powinna zostać zwaloryzowana według zasad określonych w art. 44 ustawy o świadczeniach chorobowych.
Zasiłek wyrównawczy
Obydwa wyżej omówione świadczenia przysługują wszystkim osobom objętym ubezpieczeniem wypadkowym. Prawo do zasiłku wyrównawczego mają natomiast tylko pracownicy. W myśl art. 23 ustawy o świadczeniach chorobowych prawo do wspomnianego zasiłku przysługuje ubezpieczonemu pracownikowi ze zmniejszoną sprawnością do pracy, który spełnia następujące warunki:
• wykonuje pracę w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej bądź u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy,
• jego miesięczne wynagrodzenie osiągane podczas rehabilitacji jest niższe od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ustalanego dla celów obliczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.
Prawo do zasiłku wyrównawczego powstaje od dnia, w którym pracownik podjął rehabilitację, a ustaje z chwilą jej zakończenia i przesunięcia do innej pracy. Prawo to ustaje także wówczas, gdy z uwagi na stan zdrowia ubezpieczonego rehabilitacja stała się niecelowa. Zasiłek nie może być wypłacany dłużej niż przez 24 miesiące.
Za stały uszczerbek na zdrowiu ustawa uważa takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie jego czynności nierokujące poprawy. Natomiast za uszczerbek długotrwały uważane jest takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie jego czynności na okres przekraczający sześć miesięcy, mogące ulec poprawie.
Wysokość omawianego świadczenia stanowi różnica pomiędzy przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem ustalanym dla potrzeb obliczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego a miesięcznym wynagrodzeniem osiąganym przez pracownika na nowym stanowisku pracy w czasie rehabilitacji.
Jednorazowe odszkodowanie
Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy wypadkowej jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.
Za stały uszczerbek na zdrowiu ustawa uważa takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie jego czynności nierokujące poprawy. Natomiast za uszczerbek długotrwały uważane jest takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie jego czynności na okres przekraczający sześć miesięcy, mogące ulec poprawie.
Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową dokonuje lekarz orzecznik ZUS po zakończeniu leczenia i rehabilitacji. Przyznanie lub odmowa przyznania odszkodowania, a także ustalenie jego wysokości następuje w drodze decyzji ZUS (art. 15 ustawy).
Decyzję tę organ rentowy wydaje w ciągu 14 dni od:
• otrzymania orzeczenia lekarza orzecznika,
• wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do jej wydania.
Jeżeli w wyniku decyzji zostało ustalone prawo do odszkodowania oraz jego wysokość, ZUS dokonuje wypłaty odszkodowania w terminie 30 dni od dnia jej wydania.
Zgodnie z art. 55 ust. 1 ustawy wypadkowej jednorazowe odszkodowanie w okresie od 1 kwietnia 2003 r. do 31 marca 2004 r. będzie przysługiwało w wysokości 16 proc. przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Wysokość ta będzie rosła corocznie aż do osiągnięcia 20 proc. wspomnianego wynagrodzenia w roku 2007.
Jeżeli w wyniku decyzji zostało ustalone prawo do odszkodowania oraz jego wysokość, ZUS dokonuje wypłaty odszkodowania w terminie 30 dni od dnia jej wydania.
Ustawa wyjaśnia w art. 2 pkt 5, iż przez pojęcie przeciętnego wynagrodzenia należy rozumieć przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku, ogłaszane dla celów emerytalnych przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Do obliczeń stosowane ono będzie poczynając od drugiego kwartału każdego roku przez okres jednego roku. Tak więc stawki odszkodowań będą zmieniały się tylko raz w roku, a nowe kwoty będą obowiązywały od 1 kwietnia danego roku.
W myśl art. 12 ust. 2 ustawy kwota przysługującego odszkodowania może wzrosnąć w przypadku, gdy wskutek pogorszenia się stanu zdrowia stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu, który był podstawą przyznania odszkodowania, ulegnie zwiększeniu co najmniej o 10 proc. Należne odszkodowanie wzrośnie wówczas o 20 proc. przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent uszczerbku przewyższający procent, według którego było ono pierwotnie ustalone.
Wysokość omawianego odszkodowania ulega zwiększeniu o kwotę 3,5-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, jeśli w stosunku do ubezpieczonego została orzeczona całkowita niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Zwiększenie to będzie miało miejsce również wówczas, gdy wskutek pogorszenia się stanu zdrowia w następstwie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej w stosunku do rencisty została orzeczona całkowita niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji (art. 12 ust. 4).
Odszkodowanie przysługujące członkom rodziny
Stosownie do art. 13 ust. 1 ustawy wypadkowej jednorazowe odszkodowanie przysługuje także członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Świadczenie to przysługuje również z tytułu śmierci wskutek wymienionych wyżej okoliczności rencisty, który był uprawniony do renty z ubezpieczenia wypadkowego.
Ustawa, w art. 13 ust. 2, za członków rodziny uprawnionych do odszkodowania uważa:
• małżonka (poza przypadkiem, jeśli orzeczona została separacja),
• dzieci własne, drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej,
• rodziców, osoby przysposabiające, macochę oraz ojczyma, jeżeli w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe albo bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się on do ich utrzymania lub też, jeśli ustalone zostało wyrokiem albo ugodą sądową, prawo do alimentów z jego strony.
Jeżeli prawo do omawianego odszkodowania ma tylko jeden członek rodziny, przysługuje ono w wysokości:
• 18-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, gdy uprawnionymi są małżonek lub dziecko,
• 9-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, gdy uprawniony jest inny członek rodziny.
Ustawa określa także, w art. 14, wysokość odszkodowania przy różnych wariantach, jeśli chodzi o liczbę uprawionych osób oraz ich stosunek pokrewieństwa ze zmarłym. W takim przypadku ustaloną kwotę odszkodowania dzieli się w równych częściach między te osoby.
Zgodnie z art. 14 ust. 7 ustawy jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci ubezpieczonego lub rencisty, który zmarł wskutek wypadku przy pracy albo choroby zawodowej, pomniejsza się o kwotę odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wypłaconego już temu ubezpieczonemu lub renciście.
Zwróćmy uwagę, że oddzielne uregulowania dotyczą wniosków o jednorazowe odszkodowanie:
• z tytułu wypadku przy prowadzeniu działalności pozarolniczej lub współpracy przy jej prowadzeniu, który nastąpił po 31 grudnia 1998 r., a przed dniem wejścia w życie ustawy, jak też
• powstałego po 31 grudnia 1998 r., a przed dniem wejścia w życie ustawy, uszczerbku na zdrowiu z tytułu choroby zawodowej pozostającej w związku z prowadzeniem działalności pozarolniczej lub współpracą przy jej prowadzeniu,
• śmierci ubezpieczonego lub rencisty po 31 grudnia 1998 r., a przed dniem wejścia w życie ustawy, pozostającej w związku z chorobą zawodową powstałą w związku z prowadzeniem działalności pozarolniczej lub współpracą przy jej prowadzeniu.
Przepisy ustawy w powyższych przypadkach stosuje się, jeśli wniosek został złożony w okresie 6 miesięcy od dnia jej wejścia w życie (art. 47). Odszkodowanie nie przysługuje w razie występowania w dniu złożenia wniosku zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 2,00 zł i nieuregulowania tego zadłużenia do 30 czerwca 2003 r.
Zgodnie z art. 14 ust. 7 ustawy jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci ubezpieczonego lub rencisty, który zmarł wskutek wypadku przy pracy albo choroby zawodowej, pomniejsza się o kwotę odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wypłaconego już temu ubezpieczonemu lub renciście.
Kwoty jednorazowych odszkodowań
Kwoty omówionych wyżej odszkodowań określone zostały w obwieszczeniu ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia 13 marca 2003 r. (MP nr 16, poz. 253) i w okresie od 1 kwietnia 2003 r. do 31 marca 2004 r. wynoszą odpowiednio:
• 341 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, a także z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych,
• 7466 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego,
• 7466 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty,
• 38 398 zł, gdy do odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego albo rencisty,
• 19 199 zł, gdy do świadczenia uprawniony jest członek rodziny inny niż małżonek lub dziecko,
• 38 398 zł, gdy uprawnieni są równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci zmarłego oraz 7466 zł z tytułu zwiększenia odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci,
• 38 398 zł, gdy do odszkodowania uprawnionych jest równocześnie dwoje lub więcej dzieci zmarłego oraz 7466 zł z tytułu zwiększenia świadczenia przysługującego małżonkowi lub dzieciom,
• 7466 zł, gdy obok małżonka lub dzieci do odszkodowania uprawnieni są równocześnie inni członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego albo rencisty; każdemu z nich przysługuje ta kwota, niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom,
• 19 199 zł, gdy uprawnieni są tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci zmarłego oraz 7466 zł z tytułu zwiększenia odszkodowania przysługującego na drugiego i każdego następnego uprawnionego.
Renta z tytułu niezdolności do pracy
Przy ustalaniu uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową oraz obliczaniu jej wysokości stosuje się przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (zob. podstawa prawna) – zwanej dalej ustawą o e. i r. z FUS, z uwzględnieniem zmian wynikających z ustawy wypadkowej.
Drugi z wymienionych aktów prawnych, w art. 17 ust. 2 stanowi, iż wspomniana renta przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy.
Przy ustalaniu uprawnień do renty szkoleniowej obowiązują przepisy ustawy o e. i r. z FUS, z uwzględnieniem odrębnych uregulowań zawartych w ustawie wypadkowej, omówionych już przy rencie z tytułu niezdolności do pracy.
Ponadto, ustalając podstawę wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, nie stosuje się ograniczenia wskaźnika wysokości tej podstawy do 250 proc.
Osoby, które posiadają nabyte według dotychczasowych przepisów uprawnienia do renty wypadkowej lub z tytułu choroby zawodowej, mogą zwrócić się z wnioskiem do ZUS o sprawdzenie, czy świadczenie obliczone od faktycznego wskaźnika podstawy wymiaru nie byłoby wyższe od świadczenia obliczonego przy zastosowaniu wspomnianego ograniczenia.
Powyższe oznacza, że obliczając wysokość renty wypadkowej, należy każdorazowo sprawdzić, przy zastosowaniu którego z wariantów wyliczone świadczenie będzie korzystniejsze.
Ubezpieczona mająca 43 lata uległa 2 kwietnia 2003 r. wypadkowi w pracy. Z tego tytułu wystąpiła o przyznanie renty z powodu niezdolności do pracy. Do wniosku o rentę dołączyła dokumenty potwierdzające 18-letni okres składkowy i 5-letni okres nieskładkowy, a także zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, na podstawie których ustalony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 380 proc. Lekarz orzecznik ZUS potwierdził istnienie całkowitej niezdolności do pracy będącej wynikiem wypadku przy pracy.
Na wysokość renty składać się będzie suma następujących wartości:
• 24 proc. kwoty bazowej,
• po 1,3 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych, a także po 0,7 proc. za każdy rok okresów nieskładkowych – z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
• po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat, tzw. staż hipotetyczny.
Chcąc ustalić korzystniejszą dla ubezpieczonej wysokość renty, należy obliczyć ją w dwóch wariantach.
Wariant pierwszy – przy zastosowaniu ograniczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru do 250 proc.:
• kwota bazowa wynosi 1862,62 zł,
• podstawa wymiaru: 1862,62 zł x 250 proc. = 4656,55 zł,
• 24 proc. kwoty bazowej: 24 proc. x 1862,62 zł = 447,03 zł,
• za okresy składkowe przyjmujemy: 18 x 1,3 proc. x 4656,55 zł = 1089,63 zł, a za nieskładkowe: 5 x 0,7 proc. x 4656,55 zł = 162,98 zł.
Następnie obliczamy wartość, którą należy przyjąć za tzw. staż hipotetyczny: 2 x 0,7 proc. x 4656,55 zł = 65,19 zł.
Z kolei dodajemy uzyskane kwoty i otrzymujemy sumę 1764,83 zł (447,03 + 1089,63 + 162,98 + 65,19).
W myśl art. 18 ustawy wypadkowej renta z tytułu niezdolności do pracy nie może być niższa niż 80 proc. podstawy jej wymiaru – jeżeli rencistą jest osoba całkowicie niezdolną do pracy. W przypadku naszej ubezpieczonej minimalna wysokość świadczenia wynosi więc: 4656,55 zł x 80 proc. = 3725,24 zł.
Wariant drugi – przy nieograniczonym wskaźniku wysokości podstawy wymiaru:
• kwota bazowa: 1862,62 zł,
• podstawa wymiaru: 1862,62 zł x 380 proc. = 7077,96 zł,
• 24 proc. kwoty bazowej wynosi 447,03 zł,
• za okresy składkowe przyjmujemy: 18 x 1,3 proc. x 7077,96 zł = 1656,24 zł, a za nieskładkowe: 5 x 0,7 proc. x 7077,96 zł = 247,73 zł,
• za staż hipotetyczny należy przyjąć: 2 x 0,7 proc. x 7077,96 zł = 99,09 zł.
Wyliczona kwota wynosi 2450,09 zł (447,03 + 1656,24 + 247,73 + 99,09). W związku z tym, że nie występuje tu ograniczenie wskaźnika podstawy wymiaru do 250 proc. nie obowiązuje minimalna wysokość renty.
Z powyższych wyliczeń wynika, że ubezpieczona będzie uprawniona do renty w wysokości 3725,24 zł, obliczonej przy ograniczonym wskaźniku podstawy.
Stosownie do art. 18 ustawy wypadkowej renta z tytułu niezdolności do pracy przyznana na podstawie jej przepisów nie może być niższa niż:
• 60 proc. podstawy jej wymiaru – dla osoby częściowo niezdolnej do pracy,
• 80 proc. podstawy jej wymiaru – dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy.
Zasada ta nie dotyczy sytuacji, gdy wysokość renty ustalana była bez ograniczenia wskaźnika podstawy wymiaru do 250 proc.
Omawiane świadczenie nie może być też niższe niż 120 proc. kwoty najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy ustalanej na ogólnych zasadach (art. 20).
Renta szkoleniowa
Renta szkoleniowa przysługuje ubezpieczonemu, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.
Świadczenie to przyznawane jest na 6 miesięcy, z możliwością przedłużenia o 30 miesięcy na wniosek starosty.
Przy ustalaniu uprawnień do renty szkoleniowej obowiązują przepisy ustawy o e. i r. z FUS, z uwzględnieniem odrębnych uregulowań zawartych w ustawie wypadkowej, omówionych już przy rencie z tytułu niezdolności do pracy.
Wysokość renty szkoleniowej wypłacanej z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa od 100 proc. podstawy jej wymiaru (art. 18 ust. 1 pkt 3 ustawy). Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy wysokość świadczenia ustalana była bez ograniczenia wskaźnika podstawy wymiaru do 250 proc.
Ponadto nie może być ona niższa niż 120 proc. kwoty najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy ustalanej według ogólnych zasad.
Renta rodzinna
W myśl art. 17 ustawy wypadkowej renta rodzinna przysługuje po uprawnionym do świadczenia na podstawie ustawy ubezpieczonym lub renciście, który zmarł wskutek następstw wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Osobami uprawnionymi są: małżonek, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, przysposobione, przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej oraz rodzice. Osoby te nabywają prawo do renty rodzinnej, jeśli spełniają warunki określone w ustawie o e. i r. z FUS. Szczegółowo temat ten omawia „Poradnik Gazety Prawnej” nr 19/2003.
Zgodnie z art. 52 ustawy wypadkowej prawo do renty rodzinnej nabywają również członkowie rodziny pozostali po renciście:
• pobierającym rentę z tytułu wypadku w drodze do lub z pracy, którego śmierć nastąpiła po 31 grudnia 2002 r. wskutek takiego wypadku,
• pobierającym rentę z tytułu wypadku w szczególnych okolicznościach lub z tytułu choroby zawodowej pozostającej w związku ze szczególnymi okolicznościami, którego śmierć nastąpiła po 31 grudnia 2002 r. wskutek takiego wypadku lub choroby zawodowej.
Wysokość renty rodzinnej uzależniona jest od liczby osób, które mają do niej prawo i wynosi odpowiednio:
• 85 proc. świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeśli uprawniona jest jedna osoba,
• 90 proc. wspomnianego świadczenia, w sytuacji jeśli do renty uprawnione są dwie osoby,
• 95 proc. – o ile do renty rodzinnej uprawnione są trzy lub więcej osób.
Członkom rodziny rencisty uprawnionego do renty z ubezpieczenia wypadkowego, który zmarł z innych przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawodowa, przysługują świadczenia określone w ustawie o emeryturach i rentach z FUS bez względu na długość okresu uprawniającego do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy na podstawie tych przepisów – art. 17 ust. 7 ustawy wypadkowej.
Za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się kwotę renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Oznacza to, że w celu ustalenia wysokości renty rodzinnej należy każdorazowo obliczyć wysokość renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową według omówionych już dwóch wariantów obliczania tych rent (z ograniczeniem wskaźnika podstawy wymiaru i bez tego ograniczenia).
Wysokość renty rodzinnej wypłacanej z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa od kwoty odpowiadającej 120 proc. najniższej renty rodzinnej ustalanej według przepisów ustawy o e. i r. z FUS.
Jeżeli do renty rodzinnej z ubezpieczenia wypadkowego uprawniona jest sierota zupełna, przysługuje jej z tego tytułu dodatek na zasadach ogólnych. Aktualna jego wysokość wynosi 266,33 zł.
Zawieszanie lub zmniejszanie świadczeń
Od 1 stycznia 2003 r. renty wypadkowe objęte zostały ogólnymi zasadami zawieszania i zmniejszania świadczeń w przypadku osiągania przychodu. Zasady te mają zastosowanie zarówno wobec rent z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową oraz rent rodzinnych przyznanych na podstawie nowej ustawy wypadkowej, jak też do rent przyznanych na podstawie przepisów dotychczasowych. Szerzej na ten temat pisaliśmy w dodatku do „GP” nr 83/2003. Przypomnijmy jedynie, że prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową oraz renty rodzinnej podlega zawieszeniu w przypadku osiągania przychodu przekraczającego 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ostatnio ogłoszonego przez prezesa GUS (od 1 marca jest to kwota 2893,10 zł, zaś od 1 czerwca 2897,30 zł). Osiąganie przychodu wyższego niż 70 proc., ale nieprzekraczającego 130 proc. tego wynagrodzenia, skutkuje zmniejszeniem renty. Natomiast, jeśli osiągany przychód nie przekracza 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (od 1 marca 2003 r. – 1557,80 zł, a od 1 czerwca – 1560,10 zł) – świadczenie przysługuje w pełnej wysokości.
Osoba pobierająca rentę szkoleniową nie może osiągać żadnego przychodu. Jeżeli przychód taki osiąga – bez względu na jego wysokość – zostanie pozbawiona prawa do świadczenia.
W istotny sposób zmienione zostały także zasady pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową przy zbiegu z emeryturą (albo rentą z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego na własność państwa lub uposażeniem w stanie spoczynku przyznanym ze względu na wiek).
Zgodnie z art. 26 ustawy wypadkowej osoby takie mogą pobierać jedno świadczenie w pełnej wysokości powiększone o połowę drugiego, pod warunkiem jednak, że nie osiągają żadnego przychodu.
Jeżeli osiągają przychód – bez względu na jego wysokość – mogą pobierać tylko jedno, wskazane przez siebie świadczenie. Będzie ono podlegało rygorom zawieszalności na ogólnych zasadach.
PRZYKŁAD 5
Pan Jan Kowalski osiąga przychody ze stosunku pracy w kwocie nieprzekraczającej 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Do 31 grudnia 2002 r. jako osoba uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową i do emerytury pobierał całą rentę powiększoną o połowę emerytury.
W związku ze zmianą przepisów, od 1 stycznia 2003 r., osoba ta nie może pobierać renty powiększonej o połowę emerytury i musi dokonać wyboru, które świadczenie ma być wypłacane – renta czy emerytura.
Bogdan Godzisz
Autor prowadzi firmę doradztwa ubezpieczeniowego
Podstawa prawna:
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 162, poz. 1118, z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. nr 60, poz. 636 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz.1673 z późn. zm.).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawie zgłaszania, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz.U. nr 132, poz. 1115). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawie zgłaszania, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz.U. nr 132, poz. 1115).
Źródło:Gazeta Prawna 02 czerwca 2003 r.
|
| |
|
OKRESOWY Dla SŁUŻBY BHP, SZKOLENIE SIP
|
|
|
|
|
|
POZWOLENIA ZINTEGROWANE-HANDEL CO2
|
|
|
|
|
| |
Komentarze