3.4.10.Odpowiedzialność pracownika

Pracownik zgodnie z art. 108 k.p. może ponosić odpowiedzialność porządkową, a na podstawie art. 114 k.p. – odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną pracodawcy, oraz zgodnie z art. 124 k.p. - odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi.

Według art. 108 k.p. za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bhp, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może zastosować karę upomnienia lub karę nagany, natomiast za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy - pracodawca może również zastosować karę pieniężną.

W art. 114 k.p. przewidziano, że pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w k.p. I tak, pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.

Pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody.

Pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia.

Pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka.

3.4.11.Wymagania dotyczące oznakowania miejsc niebezpiecznych

 Zgodnie z r.b.h.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić, żeby:

1.miejsca w zakładzie pracy, w których występują zagrożenia dla pracowników, były oznakowane widocznymi barwami lub znakami bezpieczeństwa zgodnie z wymaganiami określonymi w załączniku nr 1 do r.b.h.p. i w Polskich Normach, a jeżeli oznakowanie to nie jest wystarczające dla zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika, miejsca niebezpieczne powinny być wyłączone z użytkowania poprzez ich odpowiednie wygrodzenie lub w inny sposób, np. otwory i zagłębienia powinny być zamknięte odpowiednimi pokrywami, a jeżeli jest to niemożliwe - właściwie ogrodzone i oznakowane;

2.miejsca niebezpieczne na przejściach zagrażające potknięciem się, upadkiem lub uderzeniem (np. stopnie) były pomalowane barwami bezpieczeństwa zgodnie z Polskimi Normami (np. w ukośne żółto-czarne lub czerwono-białe pasy).

3.4.12.Ogólne i specyficzne zagrożenia występujące w zakładzie pracy

Zgodnie z r.b.h.p. przez "zagrożenie” rozumie się stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę.

W zakładzie takie zagrożenia mogą występować:

na drogach - w miejscach, w których możliwe jest niespodziewane wtargnięcie pieszych, w szczególności przed bramami, drzwiami i przejściami - należy ustawić barierki lub zastosować inne skuteczne środki ochronne, a drogi i przejścia oraz dojazdy pożarowe nie mogą prowadzić przez miejsca, w których występują zagrożenia dla ich użytkowników; przy przezroczystych drzwiach i innych przeszkodach, które powinny być wykonane z materiału odpornego na rozbicie lub ze szkła hartowanego oraz odpowiednio oznakowane w widocznym miejscu;

 w pomieszczeniach z pracującymi maszynami powodującymi hałas, w związku z czym pracodawca jest obowiązany zapewnić ochronę pracowników przed zagrożeniami związanymi z narażeniem na hałas;

w pomieszczeniach i miejscach pracy, w których w razie awarii oświetlenia mogą wystąpić zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników, dlatego w takim przypadku pracodawca powinien zapewnić oświetlenie awaryjne o odpowiednim natężeniu, zgodnie z Polską Normą. w procesach technologicznych powodujących wydzielanie się substancji szkodliwych dla zdrowia, gdy awaria wentylacji może zagrażać zdrowiu pracowników, pracodawca ma obowiązek zastosować system kontrolny (monitoring) sygnalizujący stan zagrożenia.

Trzeba pamiętać, że zagrożenia specyficzne dla prac niebezpiecznych, jak np. prace na wysokości, prace w kanałach i zbiornikach oraz dla dziedzin działalności, jak np. chemia, elektroenergetyka, budownictwo, górnictwo itp. powinny być omówione na podstawie przepisów "branżowych” tzn. wydanych specjalnie dla tych dziedzin. 3.4.13.Środki zapobiegawcze dostosowane do zagrożeń Pracodawca jest obowiązany w szczególności:

1.zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości - z uwzględnieniem możliwości psychofizycznych pracowników;

2.zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji niepowodujących takich zagrożeń.

 

Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.

W sytuacji, gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń.

Pracodawca powinien zapewnić pracownikom informacje o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić ich będą środki ochrony indywidualnej oraz informacje o tych środkach i zasadach ich stosowania.

Przy pracach stwarzających niebezpieczeństwo, gdy wymaga tego sytuacja, do kierowania ludźmi wykonującymi te prace powinny być stosowane sygnały bezpieczeństwa - ręczne lub komunikaty słowne, zgodnie z wymaganiami określonymi w załączniku nr 1 do r.b.h.p.

W razie stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników, osoba kierująca pracownikami jest obowiązana do niezwłocznego wstrzymania prac i podjęcia działań w celu usunięcia tego zagrożenia.

Pracodawca powinien określić szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych, a zwłaszcza zapewnić: 1.bezpośredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób;

2.odpowiednie środki zabezpieczające;

3.instruktaż pracowników obejmujący w szczególności imienny podział pracy, kolejność wykonywania zadań, wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach.

 Pracodawca jest obowiązany zapewnić ochronę pracowników przed zagrożeniami związanymi z narażeniem na hałas, a w szczególności zapewnić stosowanie:

1.procesów technologicznych niepowodujących nadmiernego hałasu;

2.maszyn i innych urządzeń technicznych powodujących możliwie najmniejszy hałas, nieprzekraczający dopuszczalnych wartości;

3.rozwiązań obniżających poziom hałasu w procesach pracy.

 Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania możliwych rozwiązań technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza dopuszczalne normy, pracodawca ma obowiązek zapewnić:

1.ustalenie przyczyn przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu oraz opracowanie i zastosowanie programu działań technicznych i organizacyjnych, mających na celu najskuteczniejsze zmniejszenie narażenia pracowników na hałas;

2.zaopatrzenie pracowników w indywidualne ochrony słuchu, dobrane do wielkości charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników oraz ich stosowanie; 3.ograniczenie czasu ekspozycji na hałas, w tym stosowanie przerw w pracy;

4.oznakowanie stref zagrożonych hałasem, a także, gdy jest to uzasadnione ze względu na stopień zagrożenia oraz możliwe, ograniczenie dostępu do tych stref poprzez ich odgrodzenie. Jeżeli w pomieszczeniu pracy, w którym zatrudniona jest tylko jedna osoba, mogą w sytuacji awaryjnej wystąpić zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników, a w szczególności zagrożenia pożarowe, wybuchowe, porażenia prądem elektrycznym, wydzielania się trujących i szkodliwych gazów lub par pracodawca powinien wprowadzić obowiązek meldowania się tej osoby w ustalony sposób w oznaczonych porach oraz ustalić, które to pomieszczenia, a także określić sposób meldowania się i postępowania w razie braku meldunków.

3.4.14.Ocena ryzyka zawodowego

Zgodnie z art. 226 k.p. i r.b.h.p. ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, a na podstawie wyników oceny ryzyka stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.

3.4.15.Ocena zgodności i minimalne wymagania bezpieczeństwa przy obsłudze maszyn

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 21.10.2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn – dalej r.z.w.m., maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być wyposażone w zabezpieczenia chroniące przed urazami, działaniem substancji szkodliwych dla zdrowia, porażeniem prądem elektrycznym, szkodliwymi wstrząsami, nadmiernym hałasem, działaniem wibracji lub promieniowaniem oraz powinny być utrzymane w stanie sprawności technicznej przez cały okres ich użytkowania.

Potwierdzeniem wykonania ich zgodnie z wymaganiami jest pisemna deklaracja zgodności, którą jest obowiązany wystawić producent lub dostawca danej maszyny lub urządzenia oraz znak CE trwale umieszczony na maszynie lub urządzeniu.

Montaż, demontaż i eksploatacja maszyn i urządzeń, w tym ich obsługa, powinny odbywać się zgodnie z instrukcją obsługi i w szczególności przy przy zachowaniu wymagań bhp oraz ergonomii.

Miejsce i sposób zainstalowania oraz użytkowania maszyn powinny uwzględniać minimalizację ryzyka zawodowego w szczególności poprzez:

1.zapewnienie dostatecznej przestrzeni pomiędzy ruchomymi częściami maszyn a ruchomymi lub stałymi elementami otoczenia;

2.zapewnienie, aby wszystkie używane lub produkowane materiały bądź energia były w bezpieczny sposób dostarczane i odprowadzane ze stanowiska pracy. Lampy elektryczne przeznaczone do oświetlania bezpośredniego stanowiska pracy powinny być zasilane prądem elektrycznym o napięciu 24 V, a natężenie tego oświetlenia powinno zapewniać widoczność pozwalającą na bezpieczne wykonywanie pracy.

Również środki transportu zakładowego z napędem mechanicznym mogą obsługiwać wyłącznie pracownicy posiadający uprawnienia do ich obsługi.

 Ponadto należy pamiętać, że masa ładunków przemieszczanych przy użyciu środków transportowych nie powinna przekraczać dopuszczalnej nośności lub udźwigu danego środka transportowego, a masa i rozmieszczenie ładunku na środkach transportowych powinny zapewniać bezpieczne warunki przewozu i przeładunku.

Ładunek powinien być zabezpieczony w szczególności przed upadkiem, przemieszczeniem i zsypywaniem się ze środka transportu.

3.4.16.Instrukcje obsługi i instrukcje stanowiskowe bhp

Zgodnie z przepisami r.z.w.m. do każdej maszyny powinna być dołączona instrukcja zawierająca w szczególności informacje:

a)przewidywanym przez producenta zastosowaniu maszyny;

b)stanowisku lub stanowiskach roboczych, które może zajmować operator;

c)dotyczące bezpiecznego przekazywania do eksploatacji, użytkowania, przemieszczania maszyny z podaniem jej masy i masy części maszyny, jeżeli mają one być transportowane osobno, montażu i jej demontażu, regulacji, konserwacji, obsługi i napraw;

d)w koniecznych przypadkach - informacje o niedopuszczalnych sposobach użytkowania maszyny, wskazówki szkoleniowe; e)podstawowe charakterystyki narzędzi, które mogą być stosowane w maszynie.

Maszyny oddawane do eksploatacji w naszym kraju powinny być wyposażone w instrukcję w języku polskim.

Zgodnie z r.b.h.p. pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy (tzw. instrukcje stanowiskowe) dotyczące:

stosowanych w zakładzie procesów technologicznych;

 wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami dla zdrowia pracowników; obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych; postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi;

udzielania pierwszej pomocy.

Powyższe instrukcje powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać:

a)czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy;

b)zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy;

c)czynności do wykonania po zakończeniu pracy;

d)zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników. Instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i preparatów.

Ponadto, w zależności od rodzaju zakładu pracodawca jest obowiązany do opracowania instrukcji przeciwpożarowej oraz instrukcji transportu wewnętrznego.

3.4.17.Zasady przydziału odzieży roboczej, ochron indywidualnych i środków czystości

Zgodnie z art. 1041 k.p. zasady przydziału odzieży roboczej, środków ochrony indywidualnej i środków czystości (środków higieny osobistej) powinny być określone przez pracodawcę, w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową, w regulaminie pracy.

Jeżeli nie ma związku zawodowego regulamin pracy ustala sam pracodawca.

Środki ochrony indywidualnej powinny być stosowane w sytuacjach, kiedy nie można uniknąć zagrożeń lub nie można ich wystarczająco ograniczyć za pomocą środków ochrony zbiorowej lub odpowiedniej organizacji pracy.

Dostarczane pracownikom do stosowania środki ochrony indywidualnej powinny:

a)być odpowiednie do istniejącego zagrożenia i nie powodować same z siebie zwiększonego zagrożenia;

b)uwzględniać warunki istniejące w danym miejscu pracy;

c)uwzględniać wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika;

d)być odpowiednio dopasowane do użytkownika - po wykonaniu niezbędnych regulacji.

Środki ochrony indywidualnej powinny być przeznaczone do osobistego użytku.

W zależności od stopnia zagrożenia, częstości narażenia na zagrożenie, cech stanowiska pracy każdego pracownika i skuteczności działania środków ochrony indywidualnej pracodawca powinien określić warunki stosowania środków ochrony indywidualnej, a w szczególności czas i przypadki, w których powinny być używane.

Ilość i rodzaje odzieży roboczej oraz środków higieny osobistej powinny być dostosowane do rodzaju i stopnia zanieczyszczenia ciała pracowników przy określonych pracach.

3.4.18.Profilaktyczna opieka lekarska i okresowe badania lekarskie

 Zgodnie z art. 229 k.p. badaniom lekarskim podlegają osoby przyjmowane do pracy oraz pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Pracodawca nie może bowiem dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

Badaniom wstępnym, zgodnie z art. 229 § 11–12 k.p., nie podlegają jednak osoby:

1) przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą, o ile zachowuje aktualność orzeczenie lekarskie wydane po wykonaniu badania profilaktycznego w czasie trwania poprzedniej umowy o pracę, oraz

2) przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy; nie dotyczy to jednak osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych, o których mowa w § 80 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

3) przyjmowane do pracy, pozostając jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą, po spełnieniu przesłanek wynikających z pkt. 2. Pracownik podlega również okresowym badaniom lekarskim, a ponadto - w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą - kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy.

Za czas nie wykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.

Szczegółowe zasady opieki lekarskiej nad pracownikami określa rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30.05.1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.

3.4.19.Zasady ochrony przeciwpożarowej, postępowanie w razie powstania pożaru oraz zasady ewakuacji

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7.06.2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów obiekty i budynki - w zależności od zagrożenia wybuchem, kategorii zagrożenia ludzi, wielkości obciążenia ogniowego - powinny być wyposażone w odpowiedni podręczny sprzęt gaśniczy i agregaty.

Sprzęt powinien być utrzymany w pełnej sprawności do użycia.

Zasadniczym celem szkolenia przeciwpożarowego jest nauczenie ludzi prawidłowego reagowania w przypadku powstania pożaru oraz sprawnego ewakuowania się w bezpieczne miejsce.

W razie zauważenia pożaru, należy podjąć próbę jego ugaszenia w zarodku przy pomocy dostępnych środków gaśniczych, alarmując równocześnie otoczenie. Podejmując próbę ugaszenia pożaru należy pamiętać, aby zapewnić sobie drogę odwrotu (ucieczki).

Trzeba też pamiętać, że gaśnica i hydrant służą do gaszenia pożaru, gdy ma on niewielkie rozmiary, oraz że gaśnice mają ograniczoną ilość środka gaśniczego i ograniczony czas działania (od kilku do kilkunastu sekund).

 Do pożarów, które w większości przypadków można ugasić podręcznymi środkami gaśniczymi, można zaliczyć każdy mały pożar, podczas którego wysokość płomieni nie przekracza wysokości osoby, i który nie obejmuje sąsiednich elementów, obiektów lub materiałów, a jednocześnie warunki w pomieszczeniu (temperatura, zadymienie) pozwalają na bezpieczne prowadzenie działań.

W praktyce takie małe pożary to np. palący się kosz na śmieci, w którym ogień został wzniecony na skutek wrzucenia niedopałka, czy pożar powstały wskutek zwarcia przeciążonej lub uszkodzonej instalacji elektrycznej w urządzeniach biurowych, takich jak kopiarka, czajnik elektryczny, ekspres do kawy, telewizor, itp.

Podczas instruktażu wstępnego każdy pracownik powinien być poinstruowany, gdzie znajdują się środki gaśnicze (gaśnice, koce gaśnicze, hydranty itp.), przyciski alarmowe oraz przeszkolony w zakresie stosowania tych środków.

Jeżeli nie ma szans na ugaszenie ognia, należy uruchomić alarm, wciskając przycisk alarmowy.

Niezależnie od tego, jak najszybciej należy powiadomić straż pożarną (tel. 998) oraz przełożonych. Jeżeli budynek wyposażony jest w dźwiękowy system ostrzegawczy, należy postępować zgodnie ze wskazówkami podawanymi w komunikatach.

Podczas szkolenia należy zapoznać się z planem ewakuacji budynku, z drogami ewakuacyjnymi (minimum dwoma) oraz zapamiętać kierunek poruszania się do najbliższego wyjścia ewakuacyjnego – na wypadek konieczności ewakuacji po ciemku.

W przypadku ogłoszenia ewakuacji należy opuścić budynek zgodnie ze znakami ewakuacyjnymi.

Podczas pożaru nigdy nie należy korzystać z windy, gdyż może ona zatrzymać się między piętrami lub na piętrze, na którym jest pożar. 3.4.20.Udzielanie pierwszej pomocy w razie wypadku oraz punkty i apteczki pierwszej pomocy

 Każdy pracownik ma obowiązek prawny udzielenia pomocy ofierze wypadku.

Jeżeli poszkodowany ma zachowane własne oddychanie (wyczuwalny wydech), ale jest nieprzytomny, powinniśmy ułożyć go na boku, czyli w tzw. pozycji bezpiecznej (o ile nie ma obrażeń ciała wymagających natychmiastowego opatrzenia).

Pozycja boczna umożliwia naturalne udrożnienie górnych dróg oddechowych.

Najważniejsze w razie wypadku jest możliwie szybkie uzyskanie pomocy specjalistycznej, tak aby okres działań prowizorycznych (pierwszej pomocy) skrócić do niezbędnego minimum.

Dlatego po zapoznaniu się ze stanem poszkodowanego i udzieleniu mu niezbędnej pomocy, w zależności od sytuacji należy wezwać pogotowie ratunkowe (tel. 999), z telefonu komórkowego można dzwonić pod numer 112.

W razie porażenia prądem elektrycznym pierwszą i najważniejszą czynnością jest możliwie szybkie usunięcie porażonego spod działania prądu.

Jeżeli u porażonego doszło do zatrzymania oddechu, niezwłocznie należy poprowadzić oddychanie zastępcze (metodą "usta-usta" poprzez maseczkę, która powinna być w apteczce pierwszej pomocy), wykonywane przemiennie z masażem pośrednim serca (2 wdechy na 30 szybkich uciśnięć mostka osoby porażonej).

Wszystkie osoby, które zostały porażone prądem elektrycznym powinny być poddane obserwacji i diagnostyce lekarskiej.

W przypadku urazu głowy brzucha lub klatki piersiowej osobę poszkodowaną (jeżeli jest przytomna), należy ułożyć w pozycji półsiedzącej podpartej i wezwać pogotowie. Do czasu przyjazdu lekarza wskazany jest zimny okład na miejsce urazu, zmniejszający krwawienie wewnętrzne i łagodzący ból.

Przy złamaniach kończyn i urazach stawów również dochodzi do krwawień wewnętrznych.

Zaleca się wówczas unieruchomienie złamanej kończyny i zimny okład, a przy złamaniach otwartych, delikatne nakrycie rany opatrunkiem z gazy oraz wezwanie pomocy medycznej.

W przypadku napadu padaczkowego nie należy walczyć z drgawkami, lecz przede wszystkim trzeba chronić głowę chorego, np. przez podłożenie czegoś miękkiego lub podtrzymywanie rękoma i czekać na samoistne ustąpienie drgawek.

Wskazane jest okrycie chorego kocem, a następnie zapewnienie kontroli lekarskiej.

Objawem zaburzeń cukrzycowych może być utrata świadomości lub objawy podobne do stanu upojenia alkoholowego (charakterystyczny zapach acetonu z ust). Osobę tracącą przytomność należy ułożyć na boku w pozycji bezpiecznej i wezwać pomoc lekarską.

Objawy związane z podejrzeniem zawału serca to ból w klatce piersiowej, uczucie niepokoju i duszności.

Człowiek taki wymaga pilnej pomocy lekarskiej, jednocześnie nie powinien on podejmować jakiegokolwiek wysiłku. Wskazane jest podanie leków rozszerzających naczynia wieńcowe (np. aspiryny).

Przy głębszych skaleczeniach i zranieniach należy założyć opatrunek uciskowy z gazy i zabandażować, a następnie, zależnie od sytuacji, zapewnić pomoc medyczną.

Przy oparzeniu środkami chemicznymi należy przede wszystkim spłukać skażone miejsce dużą ilością wody aż do całkowitego wypłukania szkodliwej substancji.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy.

W szczególności pracodawca powinien zapewnić:

1.punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których wykonywane są prace powodujące duże zagrożenia wypadkowe lub wydzielanie się par, gazów albo pyłów szkodliwych dla zdrowia - wyposażone w umywalki z ciepłą i zimną wodą oraz w niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy;

2.apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy. Liczba, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek powinny być ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń.

Obsługa punktów i apteczek na każdej zmianie powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy.

Punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczek powinny być odpowiednio oznakowane, zgodnie z Polską Normą i łatwo dostępne.