Poniższy komentarz dotyczy szkoleń bhp.

Obok zagadnień ogólnych, takich jak podstawy prawne szkoleń bhp, ich cele i formy, przedstawiono przykładowe programy (ramowy i szczegółowy) instruktażu ogólnego, a także szerzej omówiono poszczególne tematy programu szczegółowego.

Należy podkreślić, że zawartość teoretyczna prezentowanego opracowania została uzupełniona aspektem praktycznym.

1.Podstawy prawne szkoleń bhp .

 Każdy z nas podejmuje kiedyś pierwszą pracę, z czasem zdarza się także, że przenosimy się do innej, będąc do tego zmuszonym lub działając z własnej inicjatywy.

Z pracą wiążą się nasze prawa i obowiązki. Zgodnie z art. 66 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2.04.1997 r. każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.

Chodzi tu o ustawę z 26.06.1974 r. - Kodeks pracy – dalej k.p., określający prawa i obowiązki obu stron umowy o pracę, czyli pracodawcy i pracownika. Zgodnie z art. 2373 k.p. nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

O ile stwierdzenie, że pracodawcy nie wolno dopuścić do pracy pracownika, który nie ma wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności do jej wykonywania nikogo nie dziwi, to drugi człon przepisu, stanowiący, że nowo przyjęty pracownik musi również posiadać dostateczną znajomość przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy niekiedy bywa bagatelizowany.

Skutki bagatelizowania lub lekceważenia wymagań bezpieczeństwa pracy bywają opłakane dla np. blisko 100 tysięcy osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy. W przywołanym wyżej art. 2373 k.p. ustawodawca wskazał także, że pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie.

 Dla wyjaśnienia wszystkich wątpliwości dodano, że pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac oraz wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy.

Ważne, by obie strony serio potraktowały ten obowiązek, bowiem rozsądek podpowiada, iż lepiej wiedzieć jak najwięcej o nowej pracy – chociażby po to, by nie podwyższać tragicznych danych statystycznych.

Uwaga!

Od 1.01.2019 r. szkolenie okresowe pracownika nie jest wymagane w przypadku pracownika na stanowisku administracyjno-biurowym, gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej znajduje się w grupie działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, chyba że z oceny ryzyka wynika, że jest to konieczne.

 W przypadku gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej znajdzie się w grupie działalności, dla której zostanie ustalona wyższa niż trzecia kategoria ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, pracodawca jest obowiązany przeprowadzić szkolenie okresowe pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy, licząc od dnia ustalenia wyższej kategorii ryzyka.

Szkolenie okresowe jest również wymagane, gdy z dokonanej oceny ryzyka wynika, że przeprowadzenie szkolenia okresowego pracownika stało się konieczne. Szkolenie okresowe przeprowadza się w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy, licząc od dnia dokonania oceny ryzyka (art. 2373 § 22-24 k.p.).

Dodajmy, że k.p. identycznie traktuje samego pracodawcę stanowiąc, że pracodawca jest obowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków.

Jednym z tych obowiązków jest umiejętność skutecznego przeprowadzenia szkolenia pracownika. Wyjaśnijmy, że obowiązek ten obciąża nie tylko pracodawcę, lecz również kadrę kierowniczą, która powinna umieć sprawnie przeprowadzić instruktaż stanowiskowy, a także służbę bhp, odpowiedzialną za przeprowadzanie instruktażu wstępnego nowo przyjmowanych pracowników.

Pracodawca ma ponadto obowiązek, w razie wykonywania pracy na terenie danego zakładu przez pracownika z innej firmy, poinformować zarówno tego pracownika, jak i jego pracodawcę o zagrożeniach dla bezpieczeństwa i zdrowia podczas pracy na tym terenie.

Otrzymanie tych informacji pracownik potwierdza podpisem.

Wszystkie aspekty realizacji szkoleń, nie tylko zresztą z zakresu bhp, nazywane są "metodyką szkoleń”.

 Co to pojęcie znaczy?

 Metodyka to zbiór zasad i sposobów dotyczących wykonywania jakiejś pracy i osiągania zamierzonych celów. W tym przypadku chodzi o przeszkolenie pracownika i sprawdzenie czy został osiągnięty cel szkolenia, tzn. zweryfikowanie czy pracownik został nauczony bezpiecznie i efektywnie wykonywać powierzoną mu pracę.

Co znaczy użyty w tytule artykułu skrót "bhp”, z którym Czytelnik zetknie się niemal na każdej stronie?

Jego rozwinięcie to "bezpieczeństwo i higiena pracy” człowieka pracującego.

Bardziej szczegółowe objaśnienia wskazują, że chodzi tu o zespół warunków, które muszą być zachowane, aby ludzie mogli pracować bezpiecznie (tj. bez wypadku i bez szkody dla zdrowia) albo zespół przedsięwzięć obejmujący wszystkie działania i angażowane w nie środki, służące zapobieganiu urazom (wypadkom przy pracy), a także stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników, zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy. Jak więc widzimy definicji jest kilka, ale chyba najbardziej przemawia do wyobraźni pierwsza z nich.

Szkoleniom z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy jest poświęcony rozdział VIII działu dziesiątego k.p.

Zgodnie z art. 2373 § 1 k.p. pracodawcy nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Kwalifikacje i umiejętności, wystarczające zwykle do wykonywania zawodu, uzyskuje się podczas nauki lub kursów zawodowych. Jednak każde nowe miejsce pracy – mimo wykonywania tego samego zawodu – wiąże się ze zmianą warunków jej wykonywania.

Dlatego ustawodawca uznał, że każdy nowo przyjmowany pracownik, zarówno z wykształceniem zawodowym (np. absolwent szkoły zawodowej, technikum lub politechniki), jak i przyuczony do wykonywania danego zawodu (np. spawacz, magazynier) musi być przeszkolony w zakresie znajomości przepisów oraz zasad bhp, a także w zakresie bezpiecznego wykonywania pracy na zajmowanych stanowisku.

Wymagania dotyczące szkoleń w zakresie bhp, nakazane przepisami k.p., zostały uszczegółowione w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z 27.07.2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy – dalej r.s.b.h.p.

Przepisy r.s.b.h.p. wdrażają postanowienia dyrektywy Rady z 12.06.1989 r. 89/391/EWG w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy. Warto podkreślić, iż w k.p. zastrzeżono, że szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

2.Cele, formy i organizatorzy szkolenia.

Szkolenie w zakresie bhp powinno zapewnić uczestnikom:

• zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi;

• poznanie przepisów oraz zasad bhp w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy w zakładzie pracy i na określonym stanowisku pracy, a także związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy;

• nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób, postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi.

 Szkolenie może być organizowane i prowadzone albo przez pracodawców, albo na ich zlecenie przez jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Szkolenie osób będących pracodawcami, pracowników służby bhp oraz instruktorów i wykładowców tematyki bezpieczeństwa i higieny pracy mogą prowadzić tylko jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bhp.

Zarówno pracodawca organizujący i prowadzący szkolenie dla swoich pracowników, jak i jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, mają obowiązek zapewnić:

• programy poszczególnych rodzajów szkolenia opracowane dla określonych grup stanowisk;

• programy szkolenia instruktorów w zakresie metod prowadzenia instruktażu – w przypadku prowadzenia takiego szkolenia;

• wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia;

 • odpowiednie warunki lokalowe do prowadzenia działalności szkoleniowej;

 • wyposażenie dydaktyczne niezbędne do właściwej realizacji programów szkolenia;

• właściwy przebieg szkolenia oraz prowadzenie dokumentacji w postaci programów szkolenia, dzienników zajęć, protokołów przebiegu egzaminów i rejestru wydanych zaświadczeń.

 Szkolenia w zakresie bhp są prowadzone jako szkolenie wstępne i szkolenie okresowe.

Programy szkolenia wstępnego oraz szkolenia okresowego, określające szczegółową tematykę, formy realizacji i czas trwania szkolenia, dla poszczególnych grup stanowisk opracowuje pracodawca lub (w porozumieniu z pracodawcą) - jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, na podstawie ramowych programów szkolenia.

Programy szkolenia powinny być dostosowane do rodzajów i warunków prac wykonywanych przez uczestników szkolenia, a ich realizacja powinna zapewnić spełnienie wyżej określonych wymagań.

Ramowe programy szkolenia są określone w załączniku nr 1 do r.s.b.h.p.

Szczegółowe programy szkolenia, na podstawie których były prowadzone aktualne szkolenia pracowników, powinny być przechowywane przez pracodawców, np. do ewentualnej kontroli inspektora pracy.

3.Szkolenie wstępne pracowników w zakresie bhp

3.1.Cel szkolenia

 Podstawą prawną szkoleń z zakresu bhp są art. 2373 - 2374 k.p. oraz r.s.b.h.p.

 Należy zauważyć, że szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane jedynie w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę, np. w sytuacji gdy pracownik był zatrudniony na podstawie umowy na czas określony, a następnie obie strony mają zamiar przedłużyć tę umowę.

Szkolenie powinno zapewnić uczestnikom:

 1. zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi;

 2. poznanie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy w zakładzie pracy i na określonym stanowisku pracy, a także związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy;

3. nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych i udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi.

 3.2.Sposób organizacji szkolenia Zgodnie z ogólnymi założeniami r.s.b.h.p. szkolenie może być organizowane i prowadzone przez pracodawców lub, na ich zlecenie, przez jednostki organizacyjne uprawnione do prowadzenia działalności szkoleniowej w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy na podstawie przepisów o systemie oświaty.

Jednak w praktyce instruktaż ogólny zwykle przeprowadzany jest przez osobę pełniącą obowiązki służby bhp, a instruktaż stanowiskowy – przez bezpośredniego przełożonego nowo zatrudnionego pracownika.

 Zgodnie z r.s.b.h.p. organizator szkolenia – w odniesieniu do instruktażu ogólnego i stanowiskowego jest nim zwykle pracodawca – ma obowiązek zapewnić:

1. programy szczegółowe poszczególnych rodzajów szkolenia opracowane dla określonych grup stanowisk;

 2. przeszkolonych instruktorów (najlepiej bezpośrednich przełożonych pracowników) w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego;

3. warunki lokalowe oraz wyposażenie dydaktyczne niezbędne do właściwej realizacji programów szkolenia;

 4. właściwy przebieg szkolenia oraz prowadzenie dokumentacji w postaci karty szkolenia wstępnego dla każdego pracownika.

 Szkolenie wstępne, realizowane przed rozpoczęciem pracy, jest przeprowadzane w formie instruktażu według szczegółowych programów dostosowanych do rodzajów i warunków prac wykonywanych przez uczestników szkolenia, opracowanych na podstawie ramowego programu szkolenia podanego w rozporządzeniu.

Programy szkolenia wstępnego określające szczegółową tematykę, formy realizacji i czas trwania szkolenia dla poszczególnych grup stanowisk opracowuje pracodawca lub, w porozumieniu z pracodawcą, jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, na podstawie ramowych programów szkolenia.

3.3.Instruktaż ogólny

3.3.1.Uwagi wstępne Instruktaż ogólny powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy zawartymi w k.p., w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach pracy, z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi w danym zakładzie pracy, a także z zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

Instruktaż ogólny są obowiązani odbyć, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, nowo zatrudnieni pracownicy, studenci odbywający u pracodawcy praktykę studencką oraz uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu.

 Instruktaż ogólny prowadzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy lub osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo pracownik wyznaczony przez pracodawcę, posiadający zasób wiedzy i umiejętności zapewniające właściwą realizację programu instruktażu.

Odbycie instruktażu ogólnego oraz instruktażu stanowiskowego pracownik potwierdza swoim podpisem w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w aktach osobowch pracownika. Wzór karty szkolenia wstępnego jest określony w załączniku nr 2 do r.s.b.h.p.

3.3.2.Ramowy program instruktażu ogólnego

Szkolenie powinno być zorganizowane w formie instruktażu, przed rozpoczęciem przez pracownika pracy w danym zakładzie pracy, na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia na podstawie ramowego programu instruktażu ogólnego podanego w r.s.b.h.p.

Podczas szkolenia konieczne jest stosowanie odpowiednich środków dydaktycznych, w szczególności filmów, prezentacji multimedialnych, folii i tablic, a także środków do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

 Ramowy program instruktażu ogólnego (wg r.s.b.h.p.) l.p.

Temat szkolenia :

Istota bezpieczeństwa i higieny pracy

Zakres obowiązków i uprawnień pracodawcy, pracowników oraz poszczególnych komórek organizacyjnych zakładu pracy i organizacji społecznych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Odpowiedzialność za naruszenie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zasady poruszania się na terenie zakładu pracy.

Zagrożenia wypadkowe i zagrożenia dla zdrowia występujące w zakładzie - podstawowe środki zapobiegawcze.

Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy związane z obsługą urządzeń technicznych oraz transportem wewnątrzzakładowym.

Zasady przydziału odzieży roboczej i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, w tym w odniesieniu do stanowiska pracy instruowanego

Porządek i czystość w miejscu pracy - ich wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo pracownika.

Profilaktyczna opieka lekarska - zasady jej sprawowania w odniesieniu do stanowiska instruowanego.

Podstawowe zasady ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania w razie pożaru.

Postępowanie w razie wypadku, w tym organizacja i zasady udzielania pierwszej pomocy.

 Program szkolenia osób podejmujących po raz pierwszy pracę związaną z kierowaniem pracownikami powinien być poszerzony i dostosowany do obowiązków i odpowiedzialności tych osób w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

3.3.3.Szczegółowy program instruktażu ogólnego

Poniższy szczegółowy program instruktażu ogólnego ma charakter przykładowy.

W praktycznym zastosowaniu trzeba uzupełnić go o elementy wynikające ze specyfiki konkretnego miejsca pracy osoby szkolonej.

Ujęte w programie "Zagadnienia szczegółowe” zostały omówione w dalszej części opracowania.

Szczegółowy program instruktażu ogólnego n (program przykładowy) l.p.

Zagadnienia szczegółowe Czas w min. Nr omówienia tematu Istota BHP - definicje.

Obowiązki i uprawnienia pracodawcy w zakresie bhp

Obowiązki i uprawnienia osób kierujących pracownikami.

 Obowiązki i uprawnienia pracownika w zakresie bhp.

 Obowiązki i uprawnienia służby bhp.

Obowiązki i uprawnienia Komisji BHP i przedstawicieli pracowników.

Obowiązki i uprawnienia społecznej inspekcji pracy.

 Odpowiedzialność pracodawcy i osoby kierującej pracownikami w zakresie bhp.

Odpowiedzialność pracownika w zakresie bhp.

Wymagania dotyczące oznakowania miejsc niebezpiecznych.

Ogólne i specyficzne* zagrożenia występujące w zakładzie pracy.

Środki zapobiegawcze dostosowane do ww. zagrożeń.

Ocena ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy, jakie będą zajmować uczestnicy szkolenia

Ocena zgodności i minimalne wymagania bezpieczeństwa przy obsłudze maszyn.

 Minimalne wymagania bezpieczeństwa przy obsłudze urządzeń elektrycznych i innych.

 Minimalne wymagania dotyczące bezpieczeństwa przy obsłudze środków transportu zakładowego.

 Instrukcje obsługi i instrukcje stanowiskowe bhp.

 Zasady przydziału:

odzieży roboczej, środków ochrony indywidualnej i środków czystości.

Profilaktyczna opieka lekarska, w tym obowiązkowe badania lekarskie.

Zasady ochrony przeciwpożarowej.

 Postępowanie w razie powstania pożaru.

Zasady ewakuacji w razie pożaru

Udzielanie pierwszej pomocy w razie wypadku.

 Punkty i apteczki pierwszej pomocy.

Specyficzne zagrożenia powinny dotyczyć zakładu pracy, w którym są zatrudnione szkolone osoby.

Odbycie instruktażu pracownik potwierdza własnoręcznym podpisem w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w aktach osobowych pracownika.

3.4.Omówienie tematów programu szczegółowego instruktażu ogólnego

3.4.1.Uwagi wstępne

Podane niżej skrótowe omówienia tematów ujętych w szczegółowym programie instruktażu ogólnego, mimo że nie wyczerpują wszystkich zagadnień mogą być przydatne osobom prowadzącym instruktaż lub poprzez ich powielenie – uczestnikom szkolenia.

Czasy podane w programie ramowym ustalone w r.s.b.h.p., jak i w przykładowym programie szczegółowym, są czasami minimalnymi, co oznacza, że mogą one i powinny być przedłużone w miarę rzeczywistych potrzeb.

 Mając jednak na uwadze problem czasu trwania szkoleń, w omówieniach tematów zostały zawarte przede wszystkim najważniejsze informacje niezbędne do nauczenia słuchaczy bezpiecznych zachowań podczas wykonywania obowiązków pracowniczych, a także uświadomienia przynależnych im praw i obowiązków związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy.

Kolejność opisów poszczególnych tematów została przyporządkowana do kolejności numeracji tematyki zawartej w programie szczegółowym, co powinno ułatwić znalezienie właściwego opisu w niniejszym rozdziale.

 Wykładowca – w zależności od grupy słuchaczy i czasu przeznaczonego na dany temat oraz specyfiki miejsca pracy uczestników szkolenia - powinien we własnym zakresie uzupełniać poszczególne tematy o dodatkowe informacje lub przykłady.

3.4.2.Istota bhp – definicje

1.Zespół warunków, które muszą być zachowane, aby ludzie mogli pracować bezpiecznie, tj. bez wypadku i bez szkody dla zdrowia.

2.Zespół przedsięwzięć obejmujący wszystkie działania i angażowane w nie środki, służące zapobieganiu urazom (wypadkom przy pracy).

3.Stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy.

3.4.3.Obowiązki i uprawnienia pracodawcy

Podstawowe obowiązki pracodawcy są określone w k.p. (jest ich ponad 60), oraz w ustawach i rozporządzeniach, w szczególności w rozporządzeniu Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej z 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy – dalej r.b.h.p.

Warto zwrócić uwagę na zależność między obowiązkami a prawami pracodawców i pracowników.

Przepisy ochrony pracy są skonstruowane zgodnie z następującą regułą: to, co jest obowiązkiem pracodawcy stanowi prawo (jest przywilejem) pracownika i odwrotnie - obowiązki pracownika są prawem (uprawnieniem do egzekwowania) pracodawcy.

 Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy.

Jest on obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki (art. 207 k.p.).

Pracodawcy powinni znać i przestrzegać wszystkich regulacji prawnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

W wielu przypadkach, zwłaszcza w małych firmach, pracodawca równocześnie jest osobą kierującą podwładnymi.

Poza nim osobami kierującymi pracownikami są pracownicy nadzoru:

dyrektorzy, kierownicy, mistrzowie i brygadziści, a także osoby doraźnie wyznaczone do pokierowania wykonaniem określonego zadania przez grupę pracowników.

Wskazane jest, aby obowiązki pracodawcy oraz osób kierujących pracownikami traktować łącznie, ponieważ kompetentny pracodawca powinien znać nie tylko własne obowiązki, lecz także podstawowe obowiązki swoich podwładnych.

 I odwrotnie - kadra kierownicza powinna znać nie tylko swoje obowiązki, lecz także obowiązki i uprawnienia swojego przełożonego, bo tylko wówczas możliwe będzie sprawne, wolne od nieporozumień i stresów, kierowanie firmą i pracą poszczególnych grup pracowniczych.

Poniżej zostały omówione wybrane obowiązki pracodawcy związane z zapewnieniem pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy.

a) Obowiązek zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki Pracodawcy mają obowiązek w szczególności:

• organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki jej wykonywania;

 • zapewniać przestrzeganie w firmie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;

 • reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy,

 • zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy,

• uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych,

 • zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy; • zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

Ponadto pracodawca jest obowiązany przekazywać pracownikom informacje o:

1) zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników;

2) działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń, o których mowa w pkt 1;

3) informacji o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy, wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników. Informacja ta powinna obejmować: imię i nazwisko, miejsce wykonywania pracy i numer telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej.

 Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wszystkie te zadania pracodawcy powinni realizować, pamiętając o stosowaniu rozwiązań nowoczesnych i dzięki temu zazwyczaj bardziej skutecznych - czyli „przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki”.

Zapewnić przestrzeganie przepisów bhp pracodawca może i powinien m.in. przez odpowiednie regulacje zawarte np. w regulaminie pracy, instrukcjach stanowiskowych, a nawet w indywidualnych zakresach obowiązków poszczególnych pracownikom.

 Warto zwrócić uwagę, że koszty działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w żaden sposób nie mogą obciążać pracowników. b) Obowiązek koordynacji prac wykonywanych przez pracowników podległych różnym pracodawcom W sytuacji, gdy jednocześnie w tym samym miejscu mają wykonywać pracę pracownicy pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek: współpracować ze sobą;

 • wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu;

 • ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników;

• informować siebie nawzajem oraz pracowników lub ich przedstawicieli o działaniach w zakresie zapobiegania zagrożeniom zawodowym występującym podczas wykonywanych przez nich prac.

 Uwaga

 Wyznaczenie koordynatora, o którym wyżej mowa, nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom.

Pracodawca, na którego terenie wykonują prace pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, jest obowiązany dostarczać tym pracodawcom, w celu przekazania pracownikom, informacje o:

1.zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników;

2.działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia powyższych zagrożeń;

3.pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy, wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników.

Natomiast zgodnie z art. 2091 k.p. pracodawca ma obowiązek

 wyznaczyć pracowników do udzielania pierwszej pomocy oraz wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników;

3) zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej.

Powyższe działania powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób (np, klientów) przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń. Liczba pracowników, wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników, ich szkolenie oraz wyposażenie również powinny być uzależnione od rodzaju i poziomu występujących zagrożeń.

 W przypadku zatrudniania przez pracodawcę wyłącznie pracowników młodocianych lub niepełnosprawnych działania w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, może wykonywać sam pracodawca.

W przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany (art. 2092 k.p.):

1) niezwłocznie poinformować pracowników o tych zagrożeniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony;

 2) niezwłocznie dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia, przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagrożenia w miejsce bezpieczne.

Natomiast w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne, a następnie, do czasu usunięcia zagrożenia, nie wydawać polecenia wznowienia pracy.

 Na mocy art. 2093 k.p. pracodawca ma obowiązek umożliwić pracownikom, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla ich zdrowia lub życia albo dla zdrowia lub życia innych osób, podjęcie działań w celu uniknięcia niebezpieczeństwa – nawet bez porozumienia z przełożonym – na miarę ich wiedzy i dostępnych środków technicznych.

Pracownicy, którzy podjęli takie działania, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych konsekwencji tych działań, pod warunkiem że nie zaniedbali swoich obowiązków. c) Obowiązek organizowania bezpiecznych stanowisk pracy

Przepis art. 212 k.p. stanowi lapidarnie, że zarówno pracodawcy, jak i osoby kierujące pracownikami w imieniu pracodawców, są zobowiązani organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Chodzi tu głównie o respektowanie przepisów r.b.h.p., gdzie zostały określone wymagania dotyczące m.in. pomieszczeń i procesów pracy, oświetlenia, ogrzewania i wentylacji, bezpiecznej obsługi maszyn, narzędzi i innych urządzeń technicznych, transportu wewnętrznego i magazynowania, zwalczania hałasu i innych zagrożeń oraz wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych

d) Obowiązek stosowania bezpiecznych maszyn i urządzeń oraz narzędzi

Nie wolno w firmie instalować maszyn i innych urządzeń, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności i nie są oznaczone znakiem CE.

Urządzenia ochronne i zabezpieczające przy maszynach i urządzeniach muszą:

1. zapewniać zarówno bezpieczeństwo obsługi, jak i bezpieczeństwo osób znajdujących się w pobliżu;

2. działać niezawodnie oraz mieć dostateczną trwałość.

Ponadto urządzenia ochronne i zabezpieczające nie mogą być łatwo usuwane lub wyłączane, np. bez pomocy odpowiedniego klucza lub innych narzędzi.

Nie powinny one także utrudniać pracy.

e) Obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa prac wykonywanych w szczególnym zagrożeniu Jeżeli w firmie wykonywane są prace uznawane w przepisach r.b.h.p. za stwarzające zagrożenie i związane z ryzykiem wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, pracodawca jest zobowiązany zapewnić wszelkie działania zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu.

Prace zaliczone do prac szczególnie niebezpiecznych, to:

roboty budowlane,

 rozbiórkowe,

 remontowe i montażowe prowadzone bez zatrzymywania ruchu zakładu pracy lub jego części;

 prace w zbiornikach,

 kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych;

prace wykonywane przy użyciu materiałów niebezpiecznych;

•prace na wysokości.

Pracodawca jest obowiązany do ustalenia i aktualizowania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych występujących w zakładzie pracy.

f) Obowiązek zapewnienia opieki zdrowotnej nad pracownikami

Kolejnym obowiązkiem pracodawcy jest wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami firmy.

 Chodzi tu zwłaszcza o: skierowanie pracownika do lekarza w celu stwierdzenia, czy ze względów zdrowotnych może on być dopuszczony do wykonywania danej pracy; odsunięcie pracownika – na wniosek lekarza - od kontaktu z czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi;

 terminowe kierowanie pracowników na badania okresowe.

g) Obowiązek wobec pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych.

Rodzaje tych posiłków i napojów oraz wymagania, jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania zostały określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z 28.05.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów.

3.4.4.Obowiązki i uprawnienia osób kierujących pracownikami

 Zgodnie z art. 212 k.p. osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

 1.organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy;

2.dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;

3.organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy;

 4.dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;

 5.egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;

 6.zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

3.4.5.Obowiązki i uprawnienia pracownika

Zgodnie z art. 100 oraz art. 210 i 211 k.p. pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.

 Pracownik jest obowiązany w szczególności:

1. przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy;

 2. przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku;

3. przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych;

 4. dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę;

5. przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach;

6. przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.

Zgodnie z art. 210 k.p. w razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o którym wyżej mowa, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

 Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w powyższych przypadkach, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia oraz nie może ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji z tego powodu.

Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.

 Powyższe regulacje nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.

Zgodnie z art. 211 k.p. przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika.

W szczególności pracownik jest obowiązany:

1.znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym; 2.wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych;

3.dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy;

4.stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem; 5.poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich;

6.niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia o grożącym im niebezpieczeństwie;

7.współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Warto zwrócić uwagę, że przestrzeganie przepisów i zasad bhp zostało określone jako "podstawowy obowiązek pracownika”, co oznacza, że za jego nieprzestrzeganie pracodawca ma prawo rozwiązać umowę o pracę w trybie art. 52 k.p., czyli bez okresu wypowiedzenia (tzw. tryb dyscyplinarny lub natychmiastowy).

3.4.6.Obowiązki i uprawnienia służby bhp Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 2.09.1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy do zakresu działania służby bhp należy w szczególności:

1.przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;

2.bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń;

3.sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy,

4.udział w przekazywaniu do użytkowania nowo budowanych lub przebudowywanych obiektów budowlanych albo ich części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, urządzeń produkcyjnych oraz innych urządzeń mających wpływ na warunki pracy i bezpieczeństwo pracowników;

5.zgłaszanie wniosków dotyczących wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy w stosowanych oraz nowo wprowadzanych procesach produkcyjnych;

6.przedstawianie pracodawcy wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii na stanowiskach pracy;

7.udział w opracowywaniu zakładowych układów zbiorowych pracy, wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i instrukcji ogólnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w ustalaniu zadań osób kierujących pracownikami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy;

8.opiniowanie szczegółowych instrukcji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na poszczególnych stanowiskach pracy;

9.udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz w opracowywaniu wniosków wynikających z badania przyczyn i okoliczności tych wypadków oraz zachorowań na choroby zawodowe, a także kontrola realizacji tych wniosków;

10.prowadzenie rejestrów, kompletowanie i przechowywanie dokumentów dotyczących wypadków przy pracy, stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także przechowywanie wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy;

11.doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;

12.udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą;

13.doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach pracy, na których występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe, oraz doboru najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej;

14.współpraca z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami, w szczególności w zakresie organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapewnienia właściwej adaptacji zawodowej nowo zatrudnionych pracowników;

15.współpraca z laboratoriami upoważnionymi do dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, występujących w środowisku pracy, w zakresie organizowania tych badań i pomiarów oraz sposobów ochrony pracowników przed tymi czynnikami lub warunkami;

16.współpraca z laboratoriami i innymi jednostkami zajmującymi się pomiarami stanu środowiska naturalnego, działającymi w systemie państwowego monitoringu środowiska;

17.współdziałanie z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, a w szczególności przy organizowaniu okresowych badań lekarskich pracowników;

18.współdziałanie ze społeczną inspekcją pracy oraz z zakładowymi organizacjami związkowymi w sprawach związanych z poprawą warunków pracy;

19.uczestniczenie w konsultacjach w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, a także w pracach komisji bezpieczeństwa i higieny pracy oraz innych zakładowych komisji zajmujących się problematyka bhp, w tym zapobieganiem chorobom zawodowym i wypadkom przy pracy;

20.inicjowanie i rozwijanie na terenie zakładu pracy różnych form popularyzacji problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii.

3.4.7.Obowiązki i uprawnienia komisji bhp i przedstawicieli pracowników

 Zgodnie z art. 23712 k.p. pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników jest obowiązany powołać komisję bezpieczeństwa i higieny pracy, jako swój organ doradczy i opiniodawczy.

W skład komisji bhp wchodzą w równej liczbie przedstawiciele pracodawcy, w tym pracownicy służby bhp i lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami oraz przedstawiciele pracowników, w tym społeczny inspektor pracy.

Przewodniczącym komisji bhp jest pracodawca lub osoba przez niego upoważniona, a wiceprzewodniczącym - społeczny inspektor pracy lub przedstawiciel pracowników.

Do obowiązków komisji bhp należy

 a)dokonywanie przeglądu warunków pracy;

b)okresowa oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy,

c)opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków zapobiegających wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym,

d)formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków pracy;

e)współdziałanie z pracodawcą w realizacji jego obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Przedstawicielem pracowników są zwykle związki zawodowe, a przypadku ich braku – osoby wybrane przez załogę.

Zgodnie z art. 23711a k.p. pracodawca jest obowiązany konsultować z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, a pracownicy lub ich przedstawiciele mogą przedstawiać pracodawcy wnioski w sprawie eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zawodowych.

3.4.8.Obowiązki i uprawnienia społecznej inspekcji pracy Społeczna inspekcja pracy SIP jest służbą społeczną pełnioną przez pracowników, mającą na celu zapewnienie przez zakład pracy bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochronę uprawnień pracowniczych, określonych w przepisach prawa pracy.

Społeczna inspekcja pracy reprezentuje interesy wszystkich pracowników w zakładach pracy i jest kierowana przez zakładowe organizacje związkowe.

 Do zadań SIP należy

 a)kontrolowanie stanu budynków, maszyn, urządzeń technicznych i sanitarnych oraz procesów technologicznych z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy; b)kontrolowanie przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym postanowień układów zbiorowych pracy i regulaminów pracy, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony pracy kobiet, młodocianych i osób niepełnosprawnych, urlopów i czasu pracy, świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych; c)uczestniczenie w kontroli przestrzegania w zakładzie pracy przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego;

d)branie udziału w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy;

e)branie udziału w analizowaniu przyczyn powstawania wypadków przy pracy, zachorowań na choroby zawodowe i inne schorzenia wywołane warunkami środowiska pracy oraz kontrolowanie stosowania przez zakład pracy właściwych środków zapobiegawczych;

 f)uczestniczenie w przeprowadzaniu przeglądów społecznych warunków pracy (o ile takie przeglądy są w zakładach przeprowadzane);

g)podejmowanie działań na rzecz aktywnego udziału pracowników zakładu pracy w kształtowaniu właściwych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy oraz oddziaływanie na przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

3.4.9.Odpowiedzialność pracodawcy i osoby kierującej pracownikami

 Wielokrotnie w przepisach pada określenie "pracodawca ponosi odpowiedzialność”. Co to znaczy w praktyce?

Ponoszenie odpowiedzialności oznacza, że pracodawcy nie mogą skutecznie tłumaczyć się, usprawiedliwiać np. przed inspektorem pracy albo sądem, nieznajomością przepisów ochrony pracy – w tym prawa pracy oraz przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

 Jest to zresztą ogólnie obowiązująca zasada, w myśl której obywatel nie może tłumaczyć swojego postępowania nieznajomością prawa. Przy postępowaniu w sprawach o wykroczenia zasada ta wynika z art. 7 ustawy z 20.05.1971 r. - Kodeks wykroczeń – dalej k.w., natomiast w odniesieniu do odpowiedzialności karnej – z art. 28-30 ustawy z 6.06.1997 r. - Kodeks karny – dalej k.k.

Obowiązek przestrzegania przepisów bhp dotyczy zarówno pracodawców, osób kierujących pracownikami, jak i pracowników, z tą tylko różnicą, że nie wszyscy ponoszą tzw. odpowiedzialność wykroczeniową za naruszenie tych przepisów.

Zgodnie z art. 283 k.p. karze grzywny podlega ten, kto, będąc w zakładzie odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

 Zatem odpowiedzialność ponoszą i mogą być ukarani w celu przymuszenia do przestrzegania obowiązków nałożonych przepisami tylko przełożeni, czyli pracodawcy i kierownicy wszystkich szczebli (jeśli kierują pracownikami).

Osoba kierująca pracownikami, podobnie jak pracodawca, ma obowiązek organizowania stanowisk pracy zgodnie z przepisami bhp. Jaka jest jednak różnica w wypełnianiu tego obowiązku przez pracodawcę i przez kierownika?

W tym przypadku, warto zapamiętać, że pracodawca ponosi odpowiedzialność za organizację stanowisk pracy w całej firmie, natomiast kierownik odpowiada tylko za przydzielony mu odcinek pracy!

W wyroku z 3.12.1963 r., II PR 558/63, OSNPG 1964, nr 8, poz. 57 Sąd Najwyższy przyjął, że sam fakt wydania nakazu pracowania zgodnie z przepisami bhp lub zakazu stosowania niewłaściwych metod pracy nie jest wystarczający, jeżeli kierownik (pracodawca) zapomina o obowiązku dopilnowania, aby te nakazy i zakazy były przez pracowników przestrzegane.

Zgodnie z wyrokiem SN z 14.09.2000 r., II UKN 207/00, OSNP 2002, nr 8, poz. 191 "zaniedbanie przez pracodawcę obowiązku zapewnienia pracownikom bezpiecznego stanowiska pracy uzasadnia jego odpowiedzialność na zasadzie winy”.

Z kolei w wyroku z 14.09.1998 r., I PKN 322/98, OSNP 1999, nr 20, poz. 641 Sąd Najwyższy orzekł, iż „naruszenie przez pracownika zatrudnionego na stanowisku kierowniczym przepisów (zasad) bezpieczeństwa i higieny pracy, zwłaszcza w sposób prowadzący do zagrożenia życia lub zdrowia pracowników, jest przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę zawartej na czas nie określony”.