Obawa przed utratą zatrudnienia generuje patologiczne zjawiska w sferze bhpCiche ugody po wypadkach przy pracy
Według inspekcji pracy znaczna część naruszeń bhp pozostaje nieujawniona. Pracownicy skarżą się na nie zwykle w okresie wypowiedzenia lub po rozwiązaniu stosunku pracy. Zatrudnieni z daleka omijają siedziby inspektoratów Państwowej Inspekcji Pracy albo występują anonimowo.
FOT. ANDRZEJ WIKTOR
W 2001 r. w wypadkach przy pracy zostało poszkodowanych 85.275 osób (10 proc. mniej niż w roku poprzednim); 1155 osób doznało ciężkich obrażeń ciała, 558 poniosło śmierć (o 46 osób mniej niż w 2000 r.).
Z ustaleń inspektorów pracy wynika, że najczęściej przyczyną wypadków było niewłaściwe zachowanie pracowników (50 proc.), nieprawidłowa organizacja pracy (39 proc.), powody techniczne (11 proc.). Wypadkom najczęściej ulegają osoby o krótszym niż rok stażu pracy.
Ciche ugody zawierane przez pracodawców i pracowników powodują, że nie wszystkie wypadki przy pracy trafiają do rejestrów prowadzonych przez firmy czy statystyk GUS. To uniemożliwia zapobieganie takim zdarzeniom.
Anna O. zgłosiła swemu pracodawcy, spółce z Raszyna-Janek, że uległa wypadkowi drogowemu, wykonując obowiązki służbowe. Firma odmówiła powołania zespołu powypadkowego i sporządzenia odpowiedniego protokołu. Kobieta nie dała za wygraną. Powiadomiła inspektora pracy. Ten zobowiązał spółkę do ustalenia przyczyn i okoliczności wypadku. Określił też czas na podjęcie tych czynności. Spółka odwołała się do okręgowego inspektora pracy, który nie znalazł uzasadnienia dla jej argumentów i utrzymał decyzję. Pracodawca poszkodowanej cały czas twierdził, że zdarzenie nie miało charakteru wypadku przy pracy. Na skutek skargi firmy sprawą zajął się Naczelny Sąd Administracyjny. Oddalając ją, stwierdził w uzasadnieniu: jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy po powzięciu informacji o wypadku pracownika jest powołanie zespołu powypadkowego w celu ustalenia jego okoliczności i przyczyn oraz określenia, czy pozostaje on w związku z pracą, czy też nie. Przepisy nie dopuszczają sytuacji, w której pracodawca mógłby nie powołać zespołu. To zespół powypadkowy, stwierdziwszy ewidentne przyczynienie się zatrudnionego do wypadku lub oczywisty brak związku wypadku z pracą, uzna, że nie był to wypadek przy pracy. NSA dodał, że sytuacji nie zmienia to, iż prowadzone jest postępowanie sądowe w sprawie uznania zdarzenia za wypadek związany z zatrudnieniem.
Jan W. doznał obrażeń ciała, gdy przenosił w swojej firmie ciężkie elementy maszyny do magazynu. Pracodawca nie powołał komisji powypadkowej, choć nie negował, że doszło do wypadku przy pracy.
- Zawarłem z szefem porozumienie. Nasza mała firma nie jest w najlepszej kondycji finansowej. Szykują się zwolnienia. W zamian za to, że nie poinformuję inspekcji pracy i nie będę żądał przeprowadzenia procedury powypadkowej ani odszkodowania, uzyskałem po cichu zapewnienie kierownictwa, że w najbliższych dwóch latach nie stracę roboty. Bardziej zależy mi na pracy niż na sporach z firmą - mówi Jan W.
Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 28 lipca 1998 r. (Dz. U. nr 115, poz. 744) niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalania jego okoliczności i przyczyn, w szczególności:
dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku,
przesłuchać świadków,
zasięgnąć opinii lekarza, w szczególności sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami, oraz w razie potrzeby innych specjalistów,
zebrać inne dowody,
dokonać kwalifikacji prawnej,
określić wnioski i środki profilaktyczne.
- Coraz częściej zdarza się, że po wypadku pracownicy zawierają cichą ugodę z pracodawcami. Oczywiście nie jest to możliwe, gdy dochodzi do tragedii, w której są ofiary śmiertelne lub ciężko ranni. Tymczasem jeśli nie sporządzi się dokumentacji powypadkowej, trudno oczekiwać działań prewencyjnych, do których zobowiązany jest pracodawca - twierdzi Joanna Grzywińska, rzecznik prasowy Państwowej Inspekcji Pracy.
W minionym roku inspektorzy pracy ocenili 10.076 dokumentów powypadkowych w 2466 zakładach. Okazało się, że w 69 zgłoszonych wypadkach specjalne zespoły w ogóle nie przystąpiły do ustalenia ich okoliczności i przyczyn. W 848 wypadkach (8 proc.) rozpoczęły ich badanie z nieuzasadnioną zwłoką, a w 1421 nie określiły ich przyczyn, ograniczając się do ustalenia towarzyszących im okoliczności. W stosunku do 699 zdarzeń zespoły nie przedstawiły wniosków profilaktycznych, a w 660 podane przyczyny wypadków były odmienne od tych, które ustalili inspektorzy pracy.
- Fakty te wskazują, że w przekonaniu wielu pracodawców postępowanie powypadkowe prowadzi się wyłącznie w celu określenia uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia dla poszkodowanych. W obawie przed odpowiedzialnością często ukrywa się techniczne i organizacyjne przyczyny wypadków, co nie sprzyja zapobieganiu podobnym zdarzeniom w przyszłości. Tymczasem niewłaściwa organizacja stanowiska pracy oraz nieprawidłowa ogólna organizacja w zakładzie są przyczynami wielu wypadków, co do których zespoły przypisały pracownikom nieprawidłowe zachowanie wobec zagrożenia.
Z badania przez PIP skarg pracowników oraz świadczonych przez urząd porad prawnych wynika, że duża część naruszeń prawa pracy pozostaje nieujawniona. Skargi składane są zwykle w okresie wypowiedzenia, po rozwiązaniu stosunku pracy lub przez inne osoby, natomiast zatrudnieni występują z nimi zwykle anonimowo.
- Świadczy to, że wysokie bezrobocie generuje patologiczne zjawiska w sferze ochrony pracy. Pracownicy, aby utrzymać się w firmach, przystają na każde warunki - uzupełniają inspektorzy.
Komentarze