Służba BHP [1]: Inspektor Gadżet ID3 [2]

Autor : Żober Dodano: 05-06-2002 - 06:26
sluzbabhp [3]
Inspektor Gadżet BHP: relikt przeszłości, który bardzo przydałby się w kapitalizmie Bilans pierwszych tygodni 2002 r.: na Śląsku dziesięciu górników ginie od wybuchu pyłu węglowego, jeden zostaje przygnieciony przez kombajn, w zagłębiu miedziowym górnik ginie w skalnym zawalisku, w Trzciance drwala przygniata drzewo, w Szepietowie murarz spada z rusztowania. Żeby nie dochodziło do wypadków, powinni czuwać behapowcy. Jest ich w Polsce ok. 20 tys. Czy ktoś liczy się z ich zdaniem? WOJCIECH MARKIEWICZ Tadeusz Sadowski, od 28 lat etatowy behapowiec (ten słowotwór powstał od skrótu BHP – bezpieczeństwo i higiena pracy), twierdzi, że jego zawód przez dziesięciolecia był deprecjonowany, obśmiewany. – Byliśmy drugoplanowymi bohaterami filmowych komedii, bo w smutnej albo komicznej rzeczywistości pilnowaliśmy zgodności warunków pracy z bzdurnymi często przepisami. Behapowiec: żywa tarcza Behapowiec był – i często jest nadal – człowiekiem od wszystkiego: ręcznika i mydła, rękawic ochronnych, kasków, stroju roboczego, sprzątania, od posiłku regeneracyjnego z wkładką (czyli zupy z kawałkiem mięsa lub kiełbasy), napojów, bielenia krawężników przed wizytą jakiejś osobistości w zakładzie, po odpowiedzialność – mimo że formalnie spada ona na pracodawcę – za wypadki, awarie i katastrofy. – Najczęściej kierowano do tej pracy ludzi z odrzutu – przyznaje Sadowski. Niedokończony magister, człowiek bez matury, zasłużony, czasem na usługach bezpieki, która chciała mieć dokładne rozeznanie, co się dzieje w strategicznych dla państwa zakładach. A prawie wszystkie były strategiczne. Dzisiaj behapowiec bywa też żywą tarczą, parawanem dla właścicieli firm, którzy nie chcą wydawać pieniędzy na zabezpieczenia. W razie wpadki łatwo znaleźć winnego. W takiej sytuacji behapowiec nie dba o bezpieczeństwo, ale skrupulatnie pilnuje tzw. podkładek, a więc terminów kontroli, szkoleń, produkuje sterty protokołów – zabezpiecza się. Jeśli jednak nie chce stracić posady, nie może być w swoich działaniach zbyt namolny, stanowczy czy radykalny. Sadowski przekonał się o tym, nie po raz pierwszy zresztą, w swojej poprzedniej pracy, w 1997 r., w jednej z warszawskich wyższych uczelni. Po kolejnej kontroli sformułował na piśmie wnioski, których realizacja kosztowałaby uczelnię kilkaset tysięcy złotych. Ponieważ sprawa nabrała charakteru oficjalnego (złożył wnioski „na dziennik”), wezwał go szef administracji. Najpierw prosił, żeby się Sadowski przestał wygłupiać. Sadowski na to, że on wręcz przeciwnie – nie wygłupia się, ale widzi konieczność. Szef administracji przypomniał mu więc, że powinien znać swoje miejsce. Na co Sadowski, że zna i dlatego podtrzymuje wnioski. Szef administracji wspomniał wtedy, że pomysły behapowca zrujnowałyby uczelnię, więc proponuje, nakazuje wręcz, zmianę wniosków zawartych w protokole. – Nie ustąpiłem – wspomina Sadowski – i szybko znalazł się na mnie kij. Sprawa trafiła do sądu, wygrałem, ale na uczelnię nie wróciłem. Behapowca spoza zakładu – zgodnie z przepisami – trzeba mieć, gdy firma zatrudnia ponad 10 pracowników. Na ćwierć lub pół etatu, gdy zatrudnia powyżej 50 osób. Gdy powyżej 600 – behapowiec powinien być zatrudniony na pełnym etacie. – To są biurokratyczne bzdury, że zwykle decyduje liczba zatrudnionych, a nie stopień ryzyka związanego z produkcją czy usługą – ocenia Sadowski. – A przecież większych zabezpieczeń wymaga najmniejsza nawet firma przechowująca i wożąca np. materiały wybuchowe czy promieniotwórcze niż biuro zatrudniające setki pracowników. – Przepisy mi sprzyjały – wspomina z kolei dr inż. Andrzej Lutze-Birk, główny specjalista od BHP w Naftobazach Sp. z o.o. – Poprzednio byłem zatrudniony na dwóch i pół etatach. Jednym pełnym i sześciu ćwiartkach. Same klucze do drzwi, biurek i szaf z dokumentami wypełniały mi pół teczki. Do 1989 r. Lutze-Birk był pracownikiem naukowym Instytutu Chemii i Techniki Jądrowej na Żeraniu. Zajmował się zastosowaniem izotopów w technice, np. badaniem szczelności rurociągu płockiego. – Instytut padał, więc i ja, także z odrzutu, zostałem behapowcem – mówi. Szybko się uczył. Zaczął prowadzić szkolenia, wykłady. W każdej firmie każdy pracownik musi przejść szkolenie podstawowe w zakresie BHP. Elektryk dowiaduje się tam rzeczy, bez których wcześniejszej znajomości nie mógłby nawet przez kwadrans być elektrykiem. Ale szkolenia to źródło ogromnych pieniędzy. Dla rozlicznych firm. Behapowiec: ofiara solidaryzmu – Behapowiec z prawdziwego zdarzenia to sumienie pracodawcy – twierdzi Zbigniew Peckiel, inspektor pracy z 25-letnią praktyką. – Powinno być to sumienie stanowcze, ale i lojalne. Bo państwo nakłada na pracodawcę obowiązek zorganizowania służby BHP, ale koszty w pełni ponosi pracodawca. – Pozycja behapowca w firmie zależy od jego postawy, umiejętności, osobistego potencjału – dodaje Lutze-Birk. – Ale także od podejścia, chęci współpracy szefa. – Behapowiec działa tak, jak mu pracodawca pozwala – uzupełnia Bernard Tryc, ekspert Państwowej Inspekcji Pracy. – Dopóki inwestowanie w BHP nie będzie opłacalne, dopóty rola behapowca będzie iluzoryczna. Nasz system ubezpieczeń nie różnicuje bowiem kosztów składki w zależności od ryzyka zawodowego i jakości zabezpieczeń. – To sprawa polityki, solidaryzmu społecznego – mówi prof. Danuta Koradecka, dyrektor Centralnego Instytutu Ochrony Pracy (CIOP). – Zagrożenia i najtrudniejsza sytuacja finansowa są w kopalniachi hutach. Ustawodawca kierując się ewidentną przesadą w stosowaniu solidaryzmu właśnie postanowił, że bogatsi będą dopłacać do biedniejszych i nie zróżnicował składek ZUS. Tymczasem rosną koszty wynikające z nieodpowiednich warunków pracy. W przedsiębiorstwach praktycznie nikt ich nie liczy. W 2000 r. w Polsce, w wyniku ok. 100 tys. wypadków przy pracy, ZUS wypłacił z funduszu wypadkowego 3,8 mld zł. To jednak jedynie część strat, gdyż dane te nie obejmują kosztów leczenia i rehabilitacji, zasiłków chorobowych, odszkodowań, strat produkcyjnych, strat materiałów, surowców, półproduktów, maszyn itd. W sumie koszty są kilkakrotnie wyższe i CIOP szacuje je na 2–3 proc. PKB. Z kolei według Banku Światowego w Polsce całkowite straty wynikające ze złych warunków pracy mogą sięgać 7 proc. PKB. To prawie tyle, ile wydajemy na służbę zdrowia. Czy w tej sytuacji służba BHP może funkcjonować tak jak w poprzedniej epoce? Czy behapowiec może być nadal człowiekiem od wszystkiego, czyli od niczego, siedzącym cicho albo uwikłanym w gierki formalno-prawne z pracodawcą pragnącym oszczędzać na bezpieczeństwie? Behapowiec: tropiciel strat – Tradycyjny model behapowca, choć nie bez oporów, zdycha – twierdzi Lutze-Birk. – Teraz jest zapotrzebowanie na fachowca zarządzającego bezpieczeństwem. Peter Drucker, holenderski teoretyk organizacji pracy, sformułował tezę, że w warunkach ostrej konkurencji i małych marginesów zysku (np. w dziedzinie magazynowania i dystrybucji paliw) „celem przedsiębiorstwa powinna być minimalizacja strat, a nie maksymalizacja zysków”. W firmie takiej jak Naftobazy (jej kilkaset zbiorników w 22 bazach w całej Polsce mieści 1,5 mln m sześc. paliw) skuteczne zapobieganie stratom może mieć duży wpływ na wyniki finansowe. Każdy wypadek przynosi straty przedsiębiorstwu. Jak się przed nimi bronić? Są dwie metody: ubezpieczyć się albo zabezpieczyć, zmodernizować usługi. To pierwsze jest drogie i per saldo – nieopłacalne. Pozostaje – zabezpieczyć się. Kiedy tankujemy 40–50 l benzyny, część wyparowuje w powietrze. Są to jednak ilości, którymi nie warto zawracać sobie głowy. Kiedy natomiast w Naftobazach przelewa się ze zbiornika o pojemności 10 tys. m sześc. paliwo do cystern, są to już hektolitry strat. Dochodzą do tego opłaty za zanieczyszczanie środowiska. Jeśli jednak – jak to zrobiono w Naftobazach – zainwestuje się w hermetyczny nalew do cystern – nie ma strat, bo paliwo się nie ulatnia. I nie ma opłat za zanieczyszczanie środowiska. Jest też bezpieczniej, co w przyszłości – gdy firmy ubezpieczeniowe, wzorem światowych, zróżnicują stawki (a będą musiały to zrobić) – zredukuje straty. I koszty. W każdej z 22 baz firmy przeprowadza się jak najczęściej ćwiczenia. Żeby przyzwyczajać ludzi do awaryjnych sytuacji, wyrabiać odruchy zachowań. Kilka miesięcy temu w jednej z baz pracownicy sami opanowali wyciek benzyny. Ostatnio, jak szeroko informowały media, gdy podobny zdarzył się w Mościskach (baza Orlenu), pracownicy uciekli. I tylko szczęśliwy zbieg okoliczności oraz brawura strażaków sprawiły, że nie doszło do tragedii. Na co jednak zda się zarządzanie czy też inżynieria bezpieczeństwa albo hermetyczny nalew do cystern, jeśli kierowca wyjedzie za bramę bazy i przemęczony zaśnie za kółkiem? Albo maszynista pędzącego pociągu dostanie zawału serca? W lokomotywie zadziała tzw. czuwak, urządzenie, które niewciśnięte w określonych odstępach czasu zahamuje pociąg. – Gorzej z kierowcą – powiada Lutze-Birk. – Przepis, nawet najlepszy, niczego nie załatwia. I nie jest prawdą, że przyczyną wypadków jest jedynie nieprzestrzeganie przepisów. Przyczyną jest głupota i brak wyobraźni. Behapowiec: inżynier wyobraźni – Jeśli zmęczony, podsypiający kierowca trafi na korek – Rafał Buchcar, doradca do spraw bezpieczeństwa transportu towarów niebezpiecznych i ratownictwa chemiczno-ekologicznego, jest rzeczowy – korek ten skróci, czyli najedzie na stojące auta. Tak jak to wydarzyło się kilka miesięcy temu na trasie poznańskiej. Zginęły wówczas cztery osoby, a kierowca w szoku zjadł tarczki tachografu. Z kolei na trasie katowickiej położyła się cysterna z gazem palnym, ale nie wybuchła. Cysterny mają bowiem cały szereg zabezpieczeń. Nie wybuchają, a jeśli, to na filmach. Firma Buchcara prowadzi szkolenia dla kierowców wożących niebezpieczne ładunki. Pierwszą i często powtarzaną na kursach oczywistą prawdą jest: „Wszyscy urodzili się po to, żeby umrzeć. Ale ci bez wyobraźni robią to szybciej”. W Polsce przewóz materiałów niebezpiecznych odbywa się w ramach szczegółowych, obowiązujących we wszystkich krajach Unii Europejskiej przepisów ADR. Wymuszają one dobór właściwego opakowania lub cysterny, oznakowania oraz precyzują wymagania wobec kierowcy. Zapewne dzięki temu liczba wypadków z udziałem pojazdów przewożących materiały niebezpieczne spadła w ciągu pięciu lat trzykrotnie. W 1997 r. było ich 163, w 2000 r. – 52. Powodem 75 proc. wypadków jest zmęczenie kierowcy lub źle zamocowany ładunek. Przepisy ADR wymagają, aby nadawca zaopatrywał każdego kierowcę w pisemną instrukcję. Co wiezie, jakie to stwarza zagrożenia, jaką kierowca musi mieć ochronę na wypadek awarii (np. dwie gaśnice, okulary ochronne, rękawice itp.), co ma robić (np. najpierw schłodzić, potem gasić), jak sobie lub komuś udzielić pierwszej pomocy. – Kierowca, jeśli wie, co robić, w ciągu trzech minut jest w stanie zniwelować 97 proc. skutków wypadku – twierdzi Buchcar. Przewóz z zastosowaniem procedur ADR jest droższy, więc nadawcy często omijają prawo. Wiosną 2001 r. pewien kierowca cysterny wiózł podgrzany, palny lepik, ale w dokumentach widniał niepalny asfalt. Bo taniej. Gdy dojechał do magazynu firmy budowlanej, lepik ostygł i nie można go było spuścić z cysterny. Pomocnik podłożył więc pod nią ogień. Też nie leciało. Wdrapał się na cysternę, otworzył klapę, do wewnątrz dostał się tlen i odpaliło. Z magazynu nie zostało nic. Podpalacz miał szczęście. Spadł na bele wełny mineralnej. Jak obliczyli policjanci, zaliczył 33-metrowy lot. Behapowiec: menedżer zarządzający ryzykiem Zaostrzona unijna Dyrektywa Seveso II nakłada na państwa członkowskie obowiązek informowania Komisji Wspólnot Europejskich o zakładach stwarzających zagrożenia wielkimi awariami (i samych awariach), opracowania raportów o bezpieczeństwie oraz planów operacyjno-ratowniczych i systemów zarządzania bezpieczeństwem. Pierwsza próba wprowadzenia w Polsce systemu zapobiegania poważnym awariom i ograniczania ich skutków była nieudana. Uchwalona w 1997 r. ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska była w tym względzie tylko częściowo zgodna z dyrektywą Seveso II, a większość przepisów niewykonalna. Głównie dlatego, że brak było kryteriów kwalifikacyjnych, tzn. określających, które z obiektów są niebezpieczne. Dopiero ustawa Prawo ochrony środowiska (uchwalona 27 kwietnia 2001 r.), która weszła w życie 1 października, spełnia wymagania tej dyrektywy. Wprowadza ona w Polsce dwie kategorie obiektów niebezpiecznych: zakłady o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii – stwarzają zagrożenia o mniejszych, lokalnych skutkach, zakłady o dużym ryzyku wystąpienia awarii – zagrożenia o ponadlokalnych, nawet transgenicznych skutkach. Z analiz CIOP wynika, że takich zakładów mamy w Polsce 200–250, w tym ponad sto o dużym ryzyku wystąpienia awarii. Sytuuje nas to pod względem wielkości zagrożeń na piątym miejscu w Europie po Niemczech, Francji, Wielkiej Brytanii i Włoszech. – Polskie przepisy – twierdzi prof. Jerzy Michalik z CIOP – w odróżnieniu od europejskich, obejmują także obiekty – o ile zostaną zaliczone do kategorii niebezpiecznych – wojskowe, bazy transportowe, rurociągi, naziemne obiekty przemysłu wydobywczego oraz składowiska odpadów. Są bardziej rygorystyczne niż postanowienia dyrektywy Seveso II i uwzględniają już przygotowywaną jej nowelizację. Z wielu firm, szczególnie tych, które potencjalnie stwarzają największe zagrożenia, już słychać głosy: nie stać nas na wdrożenie tych przepisów, to nas zabije, padniemy. – Należałoby raczej – powiada prof. Danuta Koradecka – odwrócić to stwierdzenie i zapytać: czy stać nas na to, żeby nie zadbać o bezpieczeństwo? Z tym wszystkim nie poradzi już sobie behapowiec starej daty, człowiek z odrzutu, bez żadnych uprawnień, tarcza i parawan dyrektora. Inżynierów bezpieczeństwa – na razie nieśmiało i szczątkowo – kształci na studiach podyplomowych CIOP oraz jedna uczelnia w Polsce, wydział ochrony środowiska na Uniwersytecie Łódzkim. Szczęśliwie nie jest to uczelnia, w której behapowiec Tadeusz Sadowski stracił w 1997 r. posadę, proponując polepszenie bezpieczeństwa pracy.

Komentarze

Wyświetlanie Sortowanie
Tylko zalogowani użytkownicy mogą komentować. Zarejestruj lub zaloguj się [4]
Links
  [1] http://www.bhpekspert.pl/index.php?name=News&catid=5
  [2] http://www.bhpekspert.pl/index.php?name=News&file=article&sid=3
  [3] http://www.bhpekspert.pl/index.php?name=News&catid=&topic=45
  [4] http://www.bhpekspert.pl/user.php