Równoważne normy czasu pracy nr.568 [1]

Autor : poradnik Dodano: 05-04-2003 - 03:59
NOWE PRZEPISY [2]
System równoważnych norm czasu pracy określa art. 1294 k.p., zgodnie z którym, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, mogą być stosowane rozkłady czasu pracy, w których jest dopuszczalne przedłużenie wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dobę, np. system ten stosuje się w handlu i gastronomii. Jednak w tym rozkładzie czas pracy nie może przekraczać przeciętnie 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Okres rozliczeniowy nie może być w tym przypadku dłuższy niż miesiąc. Zapobiega to stosowaniu przez dłuższy czas – dzień po dniu – pracy w większym wymiarze niż 8 godzin. Okres rozliczeniowy może być jednak przedłużony, ale tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach, po wyrażeniu na to zgody przez zakładową organizację związkową, a jeżeli taka organizacja nie działa u danego pracodawcy – po uprzednim zawiadomieniu właściwego inspektora pracy. W celu uniknięcia sporów zawiadomienia należy dokonać w formie pisemnej (dla celów dowodowych). Zachowanie tej procedury umożliwia wydłużenie okresu rozliczeniowego do trzech miesięcy.

Na podstawie art. 1294 k.p. nie można przedłużać czasu pracy w drodze poleceń wydawanych przez pracodawcę. Konieczne jest ustalenie rozkładu czasu pracy.

Dobowy wymiar czasu pracy niektórych pracowników również w przypadku równoważnych norm czasu pracy nie może przekraczać 8 godzin. Pracownik taki zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem jego wymiaru czasu pracy. Zgodnie z art. 1295 k.p., dobowa norma czasu pracy następujących osób nie może przekroczyć 8 godzin:

pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia,
pracownic w ciąży,
pracownic opiekujących się dzieckiem do lat 4, bez ich zgody.

Wykonywaniem pracy w warunkach uciążliwych dla zdrowia nie jest jednorazowe lub krótkotrwałe wykonywanie tego rodzaju pracy. W wyroku z 19 stycznia 1977 r., I PRN 99/77 (OSNC z 1977 r. nr 8, poz. 145) SN stwierdził, że pracownika należy uznać za zatrudnionego w warunkach szkodliwych dla zdrowia wówczas, gdy praca w takich warunkach należy do jego podstawowych obowiązków. Jednak art. 1295 k.p. umożliwia wydłużanie czasu pracy w stosunku do pracownic opiekujących się dzieckiem do 4 lat. Mogą bowiem one wyrazić zgodę na przedłużenie wymiaru czasu pracy. Natomiast takie wydłużenie czasu pracy jest niedopuszczalne w stosunku do pracowników zatrudnionych przy pracy szkodliwej dla zdrowia oraz pracownic w ciąży, nawet gdy wyrażą zgodę na wydłużenie wymiaru czasu pracy. Zakaz ten jest bezwzględny i obowiązuje nie tylko pracodawcę, ale również pracownika, czyli pracownik nie może wnioskować o wydłużenie wymiaru czasu pracy ani wyrażać zgody na takie działania.

Podstawowy system czasu pracy różni się od równoważnych norm czasu pracy przede wszystkim długością okresu rozliczeniowego. W powszechnym systemie czasu pracy okres rozliczeniowy wynosi 4 miesiące, natomiast w przypadku równoważnych norm czasu pracy – miesiąc. Można wydłużyć ten okres, ale tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach i po uprzednim uzyskaniu zgody zakładowej organizacji związkowej lub powiadomieniu inspektora pracy. Ponadto w przypadku równoważnych norm czasu pracy można wydłużyć dobową normę czasu pracy – do 12 godzin na dobę przy zachowaniu 40-godzinnej tygodniowej normy czasu pracy. W praktyce oznacza to, że pracodawca musi w takim przypadku udzielić pracownikowi większej liczby dni wolnych od pracy albo skrócić czas pracy w niektórych dniach poniżej 8 godzin.
Jeśli nie zostało to odrębnie zaznaczone, pozostałe zmiany w dziale VI kodeksu pracy wprowadziła ustawa z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 135, poz. 1146).

Czas pracy kierowców

Zagadnienia dotyczące czasu pracy kierowców szczegółowo regulują przepisy ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o czasie pracy kierowców (Dz.U. nr 123, poz. 1354 i Dz.U. z 2002 r. nr 155, poz. 1286). Czasem pracy kierowców jest czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy i obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu, a w szczególności:
prowadzenie pojazdu,
załadunek i rozładunek,
kontrolę i nadzór nad osobami wsiadającymi i wysiadającymi,
kontrolne sprawdzanie pojazdu i ładunku,
czynności spedycyjne,
obsługę codzienną pojazdów i przyczep,
niezbędne czynności administracyjne,
inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy,

utrzymanie pojazdu w czystości.

Do tak określonego czasu pracy zalicza się również czas postoju na przejściach granicznych, postój spowodowany awarią pojazdu, blokadą dróg albo lokalnym zakazem ruchu, a także czas postoju wynikający z przepisów w sprawie okresowych ograniczeń oraz zakazu ruchu niektórych pojazdów na drogach. Do czasu pracy zalicza się jednak tylko czas przestoju w wymiarze nieprzekraczającym 8 godzin na dobę, jeżeli wskutek tego przestoju kierowca nie wypracował dobowego wymiaru czasu pracy określonego w rozkładzie czasu pracy, a w przypadku zadaniowego czasu pracy – 8 godzin. Do czasu pracy kierowców zalicza się również przerwę w pracy trwającą 15 minut. Przerwę tę pracodawca jest obowiązany wprowadzić, gdy dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin.

Czas pracy kierowców nie może w pięciodniowym tygodniu pracy przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie dłuższym niż trzy miesiące, z pewnymi jednak wyjątkami. W odniesieniu do kierowców zatrudnionych w transporcie drogowym możliwe jest wydłużanie w niektóre dni wymiaru czasu pracy do 10 godzin na dobę (w przypadku firm prowadzących działalność gospodarczą w zakresie przewozu osób lub rzeczy pojazdami samochodowymi), a w odniesieniu do pozostałych kierowców (pracujących w zakładach wykonujących niezarobkowe przewozy na potrzeby własne) – do 12 godzin na dobę. Wydłużanie czasu pracy możliwe jest w ramach równoważnego czasu pracy. Przedłużony w ten sposób wymiar czasu pracy w poszczególnych dniach powinien zostać wyrównany skróconym czasem pracy w innych dniach lub dniami wolnymi od pracy. Jednak w okresie rozliczeniowym czas ten nie może przekroczyć przeciętnie 40 godzin na tydzień.

Okres rozliczeniowy nie powinien być dłuższy niż miesiąc. Jednak w szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może zostać przedłużony – nie więcej jednak niż do trzech miesięcy. Zgodę na to musi wyrazić zakładowa organizacja związkowa, a jeżeli taka organizacja nie działa u określonego pracodawcy – należy zawiadomić właściwego inspektora pracy.
Godziny nadliczbowe

Zgodnie z art. 23 ust. 5 ustawy o czasie pracy kierowców, w równoważnym systemie czasu pracy pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana:

w godzinach przekraczających przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika rozkładu czasu pracy,

w godzinach przekraczających 8 godzin na dobę, jeżeli obowiązujący pracownika rozkład czasu pracy przewiduje w danej dobie pracę przez 8 godzin lub przez czas krótszy niż 8 godzin,

w godzinach przekraczających przeciętną tygodniową normę czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, o których mowa w powyższych punktach.

Do czasu pracy kierowców nie wlicza się dobowego nieprzerwanego odpoczynku, nieusprawiedliwionych postojów w czasie pracy, a także czasu dyżuru. Przy czym czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli jest pełniony przez kierowcę poza normalnymi godzinami pracy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę – jeżeli podczas dyżuru kierowca nie wykonuje pracy. Za dyżur przysługuje jednak wynagrodzenie nie niższe niż 50% wynagrodzenia należnego za czas przestoju.

Czasem dyżuru kierowców jest czas poza normalnymi godzinami pracy, w którym kierowca obowiązany jest pozostawać w pojeździe lub w jego pobliżu w celu zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach może być stosowany w odniesieniu do kierowców zatrudnionych w transporcie drogowym system przerywanego czasu pracy. Wprowadza się go według z góry ustalonego rozkładu przewidującego nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin. Przerwy tej nie wlicza się do czasu pracy. Jednak za czas tej przerwy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia (50% wynagrodzenia należnego za czas przestoju). Podczas przerwy kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem.

Równoważny czas pracy oraz system przerywanego czasu pracy mogą być stosowane również w razie niezarobkowego przewozu wykonywanego pomocniczo w stosunku do podstawowej działalności gospodarczej przedsiębiorcy pojazdami samochodowymi będącymi jego własnością lub pojazdami, do których ma udokumentowane prawo dysponowania.
Pismo Ministerstwa Infrastruktury
z dnia 21 lutego 2003 r.
(Nr GBK 2/166/53/2003)

Ministerstwo Infrastruktury wyjaśnia, że przepisy ustawy mają zastosowanie tylko do kierowców zatrudnionych w ramach stosunku pracy oraz innych kierowców wykonujących transport drogowy, czyli wykonujących zawód kierowcy. A zatem osoby pracujące jako np. akwizytorzy, przedstawiciele handlowi i prowadzące pojazdy służbowe, nie zatrudnione na stanowisku kierowcy, nie podlegają przepisom ustawy.

Natomiast rozdział 3 ustawy, stosownie do jej art. 16, dotyczy tylko kierowców (pozostających w stosunku pracy oraz innych) wykonujących transport drogowy pojazdami należącymi do jednej z niżej wymienionych kategorii:

- przeznaczonymi do przewozu rzeczy, których masa całkowita, włączając przyczepy lub naczepy, nie przekracza 3,5 tony,
- przeznaczonymi do przewozu osób i które ze względu na typ konstrukcyjny oraz wyposażenie nadają się do przewozu najwyżej dziewięciu osób łącznie z kierowcą.
Z brzmienia przytoczonego wyżej art. 16 wynika, że przepisy tego rozdziału nie dotyczą kierowców – pracowników zatrudnionych w firmach, które nie wykonują transportu drogowego.


Do kierowców zatrudnionych w transporcie drogowym może być stosowany zadaniowy czas pracy w przypadkach uzasadnionych rodzajem wykonywanych przewozów lub ich szczególną organizacją. W przypadku tak określonego czasu pracy zadania przewozowe ustala pracodawca w takim wymiarze, aby mogły być wykonywane w ramach podstawowej normy czasu pracy (8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym) oraz przy zachowaniu norm dotyczących okresów prowadzenia pojazdu, obowiązkowych przerw w prowadzeniu i okresów odpoczynku. Zadaniowy czas pracy wprowadza się na podstawie układu zbiorowego pracy, regulaminu pracy lub umowy o pracę.

Rozkład czasu pracy w okresie wykonywania danego zadania przewozowego ustala kierowca.

Układy zbiorowe pracy w zakresie norm określających: czas pracy, czas prowadzenia pojazdu, obowiązkowe przerwy przeznaczone na odpoczynek w czasie dnia pracy oraz odpoczynek dobowy mogą przewidywać wyższe normy minimalne oraz niższe normy maksymalne, niż przewiduje to ustawa o czasie pracy kierowców.

Łączny tygodniowy wymiar czasu pracy wraz z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym trzech miesięcy. Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych przez kierowcę w związku ze szczególnymi potrzebami pracodawcy nie może przekroczyć w ciągu roku kalendarzowego 260 godzin.

Ustalając czas pracy kierowców pozostających w stosunku pracy, należy pamiętać, że maksymalny czas prowadzenia pojazdu nie może przekraczać 9 godzin na dobę. Można go przedłużyć do 10 godzin, ale nie częściej niż dwa razy w tygodniu. Ponadto w każdej dobie kierowca powinien wykorzystać 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Jednak odpoczynek może zostać skrócony do 9 godzin, ale nie częściej niż trzy razy w ciągu jednego tygodnia.

Ponadto, zgodnie z przepisami zamieszczonymi w rozdziale 3 ustawy o czasie pracy kierowców, maksymalny czas prowadzenia pojazdu wynosi 10 godzin na dobę. Po sześciu godzinach prowadzenia pojazdu kierowca jest obowiązany wykorzystać przerwę trwającą co najmniej 30 minut, chyba że zaczyna okres odpoczynku dobowego. Przerwa ta może zostać zastąpiona krótkimi przerwami (co najmniej 15 minut każda) wykorzystywanymi w okresie prowadzenia pojazdu albo niezwłocznie po tym okresie. Dodatkowo w każdej dobie kierowca wykorzystuje co najmniej 11 godzin nieprzerwanego wypoczynku. Przepisy te mają zastosowanie do kierowców zatrudnionych w ramach stosunku pracy oraz innych kierowców wykonujących transport drogowy pojazdami przeznaczonymi do przewozu rzeczy, których dopuszczalna masa całkowita (wyłączając przyczepy lub naczepy) nie przekracza 3,5 tony albo pojazdami przeznaczonymi do przewozu osób, które ze względu na typ konstrukcyjny oraz wyposażenie nadają się do przewozu najwyżej 9 osób łącznie z kierowcą. Nie dotyczą one natomiast kierowców taksówek.

Kierowcy, do których mają zastosowanie przepisy rozdziału 3 ustawy o czasie pracy kierowców, zobowiązani są do prowadzenia tzw. kart drogowych. Karty te służą do rejestrowania przebiegu dnia pracy. Zawierają następujące dane: nazwisko i imię kierowcy, numer rejestracyjny pojazdu, datę i cel wyjazdu, liczbę przejechanych kilometrów, czas prowadzenia pojazdu oraz wykonywania innej pracy, okresy przerw w prowadzeniu pojazdu i okresy odpoczynku, a także podpis pracodawcy. Wzór karty drogowej określa rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 17 września 2002 r. w sprawie określenia wzoru karty drogowej (Dz.U. nr 155, poz. 1291). Jednak zgodnie z art. 38a ustawy o czasie pracy kierowców, przepisy dotyczące karty drogowej miały zastosowanie do końca 2002 r., i to tylko w odniesieniu do pojazdów, które 1 października 2002 r. nie były wyposażone w przyrząd kontrolny.

Zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców, w pojazdach używanych do przewozu osób (pasażerów) i rzeczy należy instalować i użytkować przyrządy kontrolne. Służą one do rejestrowania czasu prowadzenia pojazdu, czasu wykonywania innej pracy, czasu dyżuru oraz przerw w prowadzeniu przeznaczonych na odpoczynek i okresów odpoczynku dobowego. Obowiązek ten nie dotyczy jednak pojazdów wymienionych w art. 5 ustawy o czasie pracy kierowców:
przeznaczonych do przewozu rzeczy, których dopuszczalna masa całkowita, włączając przyczepy lub naczepy, nie przekracza 3,5 tony,

przeznaczonych do przewozu osób, które ze względu na typ konstrukcyjny oraz wyposażenie nadają się do przewozu najwyżej dziewięciu osób łącznie z kierowcą,

przeznaczonych do przewozu osób w przewozach regularnych, których droga przejazdu nie przekracza 50 kilometrów,

których maksymalna prędkość dopuszczalna nie przekracza 30 kilometrów na godzinę,

przeznaczonych dla sił zbrojnych, służb obrony cywilnej, pożarniczych i sił odpowiedzialnych za utrzymanie porządku publicznego lub podlegającymi ich kontroli,

wykorzystywanych do wykonywania robót kanalizacyjnych, ochrony przeciwpowodziowej, robót wodociągowych, gazowniczych i energetycznych, zarządów dróg, usług oczyszczania, telegraficznych, przewozu artykułów pocztowych, transmisji radiowych, usług telewizyjnych oraz związanych z wykrywaniem nadajników, odbiorników radiowych lub telewizyjnych,

używanych w stanach nadzwyczajnych lub przeznaczonych do zadań ratownictwa,

przeznaczonych do zadań medycznych,

przewożących wyposażenie cyrków i wesołych miasteczek,

pomocy technicznej,

poddawanych próbom drogowym w celach ulepszeń technicznych, naprawczych oraz pojazdów nowych bądź przebudowanych, które jeszcze nie zostały dopuszczone do ruchu,

używanych do niehandlowych przewozów rzeczy na potrzeby własne,

używanych do przewozu mleka odbieranego w gospodarstwach rolnych lub odwożenia do tych gospodarstw pojemników na mleko bądź produkty mleczne przeznaczone do karmienia bydła.


warto zapamiętać

Pracodawca obowiązany jest do prowadzenia ewidencji czasu pracy kierowców z uwzględnieniem pracy w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, niedziele i święta – w rozliczeniu dobowym, tygodniowym i przyjętym okresie rozliczeniowym. Ewidencję tę pracodawca udostępnia każdorazowo kierowcy na jego wniosek.


Przerywany czas pracy

Szczególnym systemem czasu pracy jest przerywany czas pracy, który może być wprowadzony, w myśl art. 1295a k.p., gdy jest to uzasadnione rodzajem pracy albo jej organizacją. Przerywany system pracy wprowadza się według z góry ustalonego rozkładu, w którym powinna zostać przewidziana nie więcej niż jedna przerwa w pracy w ciągu doby, trwająca nie dłużej niż 5 godzin. Przerwy tej nie wlicza się do czasu pracy. Za czas tej przerwy przysługuje jednak pracownikowi wynagrodzenie w wysokości 50 proc. wynagrodzenia należnego za czas przestoju. Przerywanego czasu pracy nie można stosować do pracowników objętych równoważnymi normami czasu pracy, pracujących w ruchu ciągłym (art. 132 par. 2 i 4 k.p.) oraz zatrudnionych przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z czasowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy.

Przerywany czas pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy. Jednak zgodnie z art. 1295a par. 4 k.p., u pracodawcy będącego osobą fizyczną, prowadzącego działalność w zakresie rolnictwa, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, może być wprowadzony przerywany czas pracy na podstawie umowy o pracę. W takim przypadku pracownik również zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas przerwy (jednej na dobę, nie dłuższej niż 5 godzin) tylko wtedy, gdy wynika to z umowy wprowadzającej przerywany czas pracy.


Praca w ruchu ciągłym

Praca w ruchu ciągłym to taka organizacja czasu pracy, która zapewnia nieprzerwany przebieg procesu pracy przez 24 godziny na dobę i 7 dni w tygodniu, także w niedziele i święta. Zgodnie z art. 132 par. 1 k.p., pracą w ruchu ciągłym jest praca, która nie może ze względu na technologię produkcji zostać wstrzymana. W wyroku z 29 września 1975 r., I PRN 23/75 (OSNC z 1976 r. nr 6, poz. 144) SN wskazał, że o tym, czy praca ma charakter pracy „w ruchu ciągłym”, nie decyduje ani zakres wykorzystania mocy produkcyjnych zakładu pracy, ani możliwości produkcyjnych pracownika, lecz okoliczność, czy wykonywanie pracy przez 24 godziny na dobę i przez 7 dni w tygodniu jest konieczne z punktu widzenia zabezpieczenia prawidłowego procesu produkcyjnego oraz prawidłowej działalności urządzeń produkcyjnych. Organizacja pracy w ruchu ciągłym jest możliwa, gdy wymagają tego przyczyny technologiczne. Dopuszczalne jest także odpowiednie stosowanie wydłużonych norm czasu pracy w odniesieniu do tych prac, które nie mogą być wstrzymane ze względu na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności, np. praca wykonywana przez zakłady świadczące usługi dla ludności w zakresie zaspokajania codziennych potrzeb w gastronomii czy w placówkach służby zdrowia.

Należy jednak pamiętać o konieczności dokonywania ścisłej interpretacji art. 132 k.p. Oznacza to, że nie każdy pracodawca może wprowadzić pracę w ruchu ciągłym, nawet jeżeli praca powinna być wykonywana 24 godziny na dobę. W wyroku z 5 maja 1999 r., I PKN 671/98 (OSNAPiUS z 2000 r. nr 14, poz. 537) SN wskazał bowiem, że stacja paliw CPN nie jest zakładem, w którym praca nie może być wstrzymana. (…) Sprzedaż paliw nie jest bowiem „produkcją”, która ze względów technologicznych wymagałaby nieprzerwanego świadczenia pracy (…). Nie jest też działalnością, która nie mogłaby być wstrzymana ze względu na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności.

Praca w ruchu ciągłym nie musi być stosowana w całym zakładzie pracy. Ten system pracy może być wprowadzony w poszczególnych działach albo na poszczególnych stanowiskach pracy.

W razie wprowadzenia pracy w ruchu ciągłym konieczne może być wydłużenie dobowych i tygodniowych norm czasu pracy. Zgodnie z art. 132 par. 2 k.p., dopuszczalne jest przedłużanie czasu pracy do 48 godzin przeciętnie na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, trwającym nie dłużej niż 4 tygodnie. W granicach tej normy dopuszczalne jest wydłużenie podstawowych norm do 12 godzin na dobę w jednym dniu w niektórych tygodniach. Pracownik pracujący w tak określonym systemie czasu pracy może więc wykonywać pracę przez więcej niż 8 godzin na dobę, ale nie więcej niż 12 godzin i pod warunkiem, że w takim wydłużonym czasie pracować będzie tylko raz w tygodniu oraz nie w każdym tygodniu okresu rozliczeniowego przyjętego w jego zakładzie pracy.

W przypadku pracy w ruchu ciągłym dopuszczalne jest nie tylko przekraczanie 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy, ale również normy tygodniowej, i świadczenie pracy w porze nocnej. Praca w ruchu ciągłym jest bowiem pracą zmianową. Wydłużenie pracy poszczególnych zmian potrzebne jest przede wszystkim ze względu na tzw. łamanie zmiany, czyli przechodzenie pracowników na inną zmianę.

W przypadku pracy w ruchu ciągłym mogą być stosowane różne systemy czasu pracy (czterobrygadowej lub podobnej organizacji pracy). Oznacza to, że zastosowanie systemu pracy w ruchu ciągłym jest fakultatywne i zależy od decyzji pracodawcy.


Czterobrygadowa organizacja pracy

Zgodnie z art. 132 par. 4 k.p., czterobrygadową organizację pracy można stosować w ruchu ciągłym oraz w innych uzasadnionych przypadkach. W tak określonej organizacji pracy czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie dłuższym niż 4 miesiące. Do czasu pracy w czterobrygadowej organizacji pracy ma zastosowanie art. 129 par. 2 k.p. Oznacza to, że praca w tym systemie przekraczająca przeciętnie 40 godzin na tydzień jest pracą w godzinach nadliczbowych.

Czterobrygadowa organizacja pracy polega na zaangażowaniu w procesie pracy czterech zespołów pracowniczych, z których trzy pracują zmianowo po 8 godzin w ciągu doby, a czwarta wypoczywa. Tak określona wymiana zespołów pracowniczych następuje w określonych cyklach. Zmiana brygady odpoczywającej może następować codziennie albo co kilka dni.


warto zapamiętać
Zatrudnienie w ruchu ciągłym lub przy pracach, które nie mogą być wstrzymane ze względu na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności, przekraczające 8 godzin na dobę oraz przeciętnie 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym jest pracą w godzinach nadliczbowych. Pracą w godzinach nadliczbowych jest zatem praca trwająca ponad 8 godzin, a jednego dnia w niektórych tygodniach okresu rozliczeniowego praca powyżej normy 12 godzin na dobę oraz ponad przeciętną normę tygodniową.


Czas pracy niepełnosprawnych

Czas pracy pracowników niepełnosprawnych podlega ograniczeniom określonym w art. 15 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776, ost. zm. Dz.U. z 2002 r. nr 241, poz. 2074). Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Tak określony wymiar czasu pracy obowiązuje od dnia następującego po przedstawieniu pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności.


Czas pracy pracowników młodocianych zatrudnionych
w innym celu niż przygotowanie zawodowe

Młodociany może być zatrudniany przy wykonywaniu lekkich prac. Wymiar i rozkład czasu pracy pracownika młodocianego zatrudnionego przy pracach lekkich ustala pracodawca, uwzględniając tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą z programu nauczania, a także z rozkładu zajęć młodocianego.

Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin. W dniu, w którym młodociany uczestniczy w zajęciach szkolnych, wymiar jego czasu pracy nie może przekraczać 2 godzin. Uregulowania te mają umożliwić młodocianemu naukę w szkole oraz niezbędną i odpowiednią do wieku młodocianego regenerację sił. Dłuższy wymiar czasu pracy dla pracowników młodocianych przewidziany został tylko w okresie ferii. Wynosi on 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może jednak przekroczyć 6 godzin.

Taki wymiar czasu pracy obowiązuje także w przypadku, gdy pracownik młodociany jest zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy. Z tego też względu przed nawiązaniem stosunku pracy z młodocianym pracodawca powinien uzyskać od niego oświadczenie o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy.

Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy. W przypadku gdy dobowy wymiar czasu pracy pracownika młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca musi wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut. Przerwa ta wliczana jest do czasu pracy młodocianego.

Czas pracy młodocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę.

Pracownika młodocianego nie można zatrudniać w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Pora nocna dla młodocianego przypada pomiędzy godzinami 22.00 a 6.00. Przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin.


Praca przy dozorze urządzeń i związana z
pozostawaniem w pogotowiu do pracy

Praca przy dozorze urządzeń polega na stałej kontroli i obserwacji funkcjonowania urządzeń technicznych oraz czuwaniu mającym na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tych urządzeń. Dozór dotyczy m.in. urządzeń służących dostarczaniu i rozprowadzaniu energii cieplnej, wody, gazu, urządzeń sterujących procesami produkcji. Czasami z dozorem łączy się również obowiązek dokonywania czynności z nim związanych, w tym drobnych napraw. Poza ramy pracy polegającej na dozorze wykraczają jednak bieżące naprawy, pomiary czy różnego rodzaju próby laboratoryjne.
Drugi rodzaj szczególnych norm pracy to praca związana z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy. Jej stałym elementem jest pozostawanie w oczekiwaniu na świadczenie pracy.

W obu przypadkach, w myśl art. 142 k.p., dopuszczalne jest wydłużenie dobowej normy czasu pracy ponad 8 godzin. Dłuższy czas pracy może być wprowadzony w poszczególnych dniach i tygodniach, pod warunkiem wyrównania go skróceniem czasu pracy w innych dniach lub tygodniach w okresie nieprzekraczającym miesiąca. Tak ustalona praca nie jest pracą w godzinach nadliczbowych. Jednak ustawodawca nie podał maksymalnej granicy wydłużenia dobowego wymiaru czasu pracy. Można więc wnioskować, że w skrajnych przypadkach będzie on mógł być przedłużony nawet do 24 godzin.

Jednocześnie żaden przepis kodeksu pracy nie zezwala na przekroczenie maksymalnie 12 godzin.

Wydaje się jednak, że przy tego rodzaju pracach możliwe jest wydłużanie dobowej normy czasu pracy ponad 12 godzin, ponieważ natężenie pracy jest w tych przypadkach niewielkie oraz tak zróżnicowane w czasie, że umożliwia zatrudnionemu pracownikowi nawet wypoczynek. Obciążenie tego rodzaju pracami jest mniejsze niż w innych przypadkach. Ustalając przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, przede wszystkim należy uwzględnić organizację pracy w zakładzie, a także potrzeby pracowników i zasady bhp.


Zadaniowy czas pracy

Odstępstwem od rozliczania pracownika według ilości przepracowanego czasu pracy jest zadaniowy czas pracy przewidziany w art. 1298 k.p. Wprowadza się go wtedy, gdy czasu pracowników nie można wymierzyć w godzinach. W takich przypadkach czas pracy określa się wymiarem zadań, jakie pracownik ma wykonać. Należy jednak tak ustalić zadania, aby pracownik mógł je wykonać w normalnym czasie pracy (nieprzekraczającym 40 godzin tygodniowo i 8 godzin na dobę).

Wprowadzenie zadaniowego czasu pracy możliwe jest w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy albo jej organizacją lub miejscem wykonywania pracy. W związku z tym wydaje się, że zadaniowy czas pracy nie powinien być stosowany do pracowników pozostających przez cały czas w zakładzie pracy pod bezpośrednim nadzorem przełożonego albo zatrudnionych przy taśmie produkcyjnej. Natomiast zadaniowy czas pracy należy stosować w przypadkach, gdy nie da się przewidzieć kiedy świadczenie pracy będzie konieczne, trudno jest określić moment rozpoczęcia i zakończenia pracy albo gdy utrudniona jest kontrola czasu pracy, np. w takich zawodach jak akwizytor, dziennikarz, prawnik, realizator filmowy, dozorca, listonosz.

W przypadku zadaniowego czasu pracy pracownik ma wpływ na rozkład swojego czasu pracy. Pracodawca może udzielić ogólnych wskazań dotyczących rozkładu czasu pracy, najczęściej jednak to pracownik ustala swój rozkład pracy. Pracownik może tak ukształtować czas pracy, że w jednym okresie pracuje dłużej (jeżeli istnieje taka konieczność), a następnie w kolejnym okresie skraca czas pracy i w ten sposób wyrównuje jego wcześniejsze wydłużenie. Pracownik zobowiązany jest wykonać określone zadanie i nie ma znaczenia, w jakim czasie to zrobi, nie jest bowiem rozliczany w ustalonym z góry okresie rozliczeniowym.

Czas pracy określony wymiarem zadań należy, zgodnie z art. 1298 par. 2 k.p., ustalić w układzie zbiorowym pracy, w regulaminie pracy lub w umowie o pracę. Zadaniowy czas pracy powinien być wprowadzany w uzasadnionych przypadkach, a nie po to, aby „obejść” przepisy o nadgodzinach. Jeżeli bowiem dane zadanie może być wykonane w normalnym czasie pracy albo gdy charakter pracy uzasadnia zastosowanie tradycyjnych norm czasu pracy, wprowadzenie zadaniowego czasu pracy jest niedopuszczalne.

Przepisy kodeksu pracy nie wskazują, czy pracownikowi wykonującemu pracę w systemie zadaniowym przysługuje prawo do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. W doktrynie prezentowane są dwa odmienne stanowiska. W myśl jednego z nich stosowanie zadaniowego czasu pracy nie wyklucza uprawnienia do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli tylko pracownik wykaże, że wyznaczone mu zadania musiały być wykonywane przez większą ilość godzin, niż wynika to z norm pracy. Natomiast według drugiego stanowiska pracownik, którego czas pracy został określony wymiarem jego zadań, nie ma prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.


warto zapamiętać

W przypadku zadaniowego czasu pracy wymiar czasu pracy wyznaczany jest zadaniami, a nie czasem pracy. Zadania powinny być tak ustalone, aby ich wykonanie możliwe było w normalnym czasie pracy.

Komentarze

Wyświetlanie Sortowanie
Tylko zalogowani użytkownicy mogą komentować. Zarejestruj lub zaloguj się [3]
Links
  [1] http://www.bhpekspert.pl/index.php?name=News&file=article&sid=568
  [2] http://www.bhpekspert.pl/index.php?name=News&catid=&topic=71
  [3] http://www.bhpekspert.pl/user.php