Zdrowie [3]

Choroby z wykazu chorób zawodowych podlegają uwzględnieniu przy zgłaszaniu podejrzenia, rozpoznawaniu i stwierdzaniu chorób zawodowych, jeśli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić, że chorobę spowodowało działanie czynników szkodliwych dla zdrowia.Warunkiem uwzględnienia chorób wymienionych w wykazie chorób zawodowych przy zgłaszaniu podejrzenia, rozpoznawaniu i stwierdzaniu ich jest występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy. Stwierdzenie spowodowania choroby przez te czynniki musi być bezsporne lub z wysokim prawdopodobieństwem.
3 września 2002 r. weszły w życie przepisy:
• rozporządzenia Rady Ministrów z 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz.U. Nr 132, poz. 1115),
Z tą datą straciło moc obowiązującą rozporządzenie Rady Ministrów z 18 listopada 1983 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. Nr 65, poz. 294 ze zm.).
Wykaz chorób zawodowych
Kategoria 1 – zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane przez substancje chemiczne w zasadzie nie zmieniła się. Dodano jedynie w 57 punktach wykaz pierwiastków lub związków chemicznych.
Nowe są: kategoria 2 – gorączka metaliczna oraz kategoria 4 – choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu.
Kategoria 3 to pylice płuc, obecnie już z podziałem na ich rodzaje.
Bardzo uszczegółowiono kategorię 5 – przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEVI) poniżej 50% wartości należnej, wywołane narażeniem na pyły lub gazy drażniące, jeżeli w ostatnich 10 latach pracy zawodowej były przypadki stwierdzenia na stanowisku pracy przekroczeń odpowiednich normatywów higienicznych.
Nowe są kategorie: 6, 7, 8, 11, 13 i 14, zalicza się do nich: astma oskrzelowa, zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, ostre uogólnione reakcje alergiczne, choroby płuc wywołane pyłem metali twardych, zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym oraz przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub drażniącym.
Natomiast 9, 10 i 12 kategoria, czyli byssinoza, beryloza i alergiczny nieżyt nosa były już wymienione w dawnym wykazie, Jednak wskazywano je jako przykłady.
Zmieniona jest częściowo kategoria 15, czyli przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat. Dotychczas nie było tego ograniczenia czasowego.
Nie zmieniona jest obecna kategoria 16, czyli choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego.
W przypadku kategorii 17, czyli nowotworów złośliwych powstałych w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, dodano, że czynniki te muszą być uznane za rakotwórcze u ludzi.
Nie zmienione są kategorie:
• 18 – choroby skóry,
• 22 – zespół wibracyjny,
• 25 – choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi.
W zasadzie pozostała nie zmieniona kategoria 19 – przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy.
Częściowo zmieniono kategorię 20 – przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy. Przedtem była mowa o ucisku na pnie nerwów jako przyczynie choroby.
Zmieniona jest bardzo kategoria 21 – obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości co najmniej 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1, 2 i 3 kHz. W tym przypadku dotychczas była mowa o uszkodzeniach słuchu wywołanych działaniem hałasu.
Kategoria 23 – choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego, dotyczyła przedtem również obniżonego ciśnienia atmosferycznego.
Nowa jest też kategoria 24 – choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia.
Prawie nie zmieniona jest kategoria 26 – choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa. Przedtem była mowa o zakaźnych i inwazyjnych.
Nie ma już w nowym wykazie rozedmy płuc u dmuchaczy szkła i muzyków orkiestr dętych w razie stwierdzenia niewydolności narządu oddechowego, chorób wywołanych działaniem przeciążeń grawitacyjnych (przyspieszeń), chorób centralnego układu nerwowego, układu bodźco-twórczego i przewodzącego serca oraz gonad wywołanych działaniem pól elektromagnetycznych oraz ostrego zespołu przegrzania i jego następstw.
Narażenie zawodowe
Działanie czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy oraz sposób wykonywania pracy określany jest w przepisach jako narażenie zawodowe.
Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej oraz jej rozpoznanie może nastąpić u pracownika bądź byłego pracownika, w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym lub też po zakończeniu pracy w takim narażeniu, jednak nie później niż w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.
Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych, upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej, pomimo wcześniejszego zakończenia narażenia zawodowego, jest zróżnicowany w zależności od rodzaju schorzenia. Na przykład w przypadku chorób opłucnej lub osierdzia wywołanych pyłem azbestu, a w szczególności rozległego zgrubienia opłucnej – okres ten nie został określony, natomiast w przypadku astmy oskrzelowej wynosi 1 rok.
Przy ocenie narażenia zawodowego uwzględnia się w odniesieniu do:
• czynników chemicznych i fizycznych – rodzaj czynnika, wartość stężeń lub natężeń i okres narażenia zawodowego,
• czynników biologicznych – rodzaj czynnika, ustalenie czasu kontaktu oraz stwierdzenie mechanizmu działania lub drogi szerzenia się czynnika, bez konieczności określenia stężenia tego czynnika,
• czynników o działaniu uczulającym (alergenów) – rodzaj czynnika i stwierdzenie kontaktu z takim czynnikiem w czasie pracy, jeżeli występował on w środowisku pracy, surowcach, półproduktach lub gotowych wyrobach, bez konieczności określania stężenia tego czynnika,
• sposobu wykonywania pracy – określenie stopnia obciążenia wysiłkiem fizycznym oraz chronometraż czynności, które mogą powodować nadmierne obciążenie odpowiednich narządów lub układów organizmu ludzkiego.
Ocena narażenia zawodowego sporządzana jest na karcie, stanowiącej załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 1 sierpnia 2002 r.
Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej u pracownika
Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej u pracownika dokonuje pracodawca zatrudniający pracownika, u którego podejrzewa się chorobę zawodową, lub lekarz, który podczas wykonywania zawodu powziął podejrzenie choroby zawodowej u pracownika.
Zgłoszenia w tym przedmiocie może także dokonać:
• pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną,
• lekarz stomatolog, który podczas wykonywania zawodu powziął podejrzenie wystąpienia u pacjenta choroby zawodowej,
• lekarz weterynarii, który podczas wykonywania zawodu stwierdził u pracownika, mającego kontakt z chorymi zwierzętami, objawy mogące nasuwać podejrzenie choroby zawodowej.
Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się na formularzu stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 1 sierpnia 2002 r.
• właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu,
• właściwemu inspektorowi pracy.
W przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu bądź też podejrzenia, że choroba zawodowa stanowiła przyczynę śmierci pracownika – zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej dokonuje się dodatkowo w formie telefonicznej.
Gdy zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej dokonuje lekarz lub lekarz stomatolog – zgłoszenie następuje poprzez przesłanie kopii skierowania na badania w celu rozpoznania choroby zawodowej. Wzór skierowania wydawanego przez lekarza lub lekarza stomatologa stanowi załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 1 sierpnia 2002 r.
Po otrzymaniu zgłoszenia właściwy państwowy inspektor sanitarny wszczyna postępowanie, kierując pracownika na badanie do jednostki orzeczniczej w celu rozpoznania choroby zawodowej. Wzór skierowania na badania w celu rozpoznania choroby zawodowej wydawanego przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego stanowi załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 1 sierpnia 2002 r.
Jednocześnie powiadamia pracodawcę i jednostkę podstawową służby medycyny pracy, która sprawuje profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem, a z którą pracodawca ma zawartą umowę. Jeżeli zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej dokonał lekarz lub lekarz stomatolog, właściwy państwowy inspektor sanitarny nie wydaje skierowania do jednostki orzeczniczej.
Orzekanie o rozpoznaniu choroby zawodowej
O rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej rozpoznania orzeka lekarz posiadający kwalifikacje do wykonywania orzecznictwa w zakresie chorób zawodowych, zatrudniony w jednostce orzeczniczej I lub II stopnia. Specjalizacje te określa rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 15 września 1997 r. w sprawie specjalizacji lekarskich niezbędnych do wykonywania orzecznictwa w zakresie chorób zawodowych (Dz.U. Nr 124, poz. 795 ze zm.).
W świetle jego przepisów do specjalizacji tych należą:
• medycyna pracy,
• medycyna przemysłowa,
• medycyna morska i tropikalna,
• medycyna kolejowa,
• medycyna lotnicza lub higiena pracy.
Orzecznictwo lekarskie w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i inwazyjnych wykonywane jest, odpowiednio do choroby, przez lekarzy posiadających specjalizację z zakresu chorób zakaźnych lub chorób płuc. Natomiast orzecznictwo w zakresie chorób zawodowych w odniesieniu do pracownika, który jest leczony w szpitalu na skutek wystąpienia ostrych objawów choroby mogącej być chorobą zawodową, wykonuje lekarz zatrudniony w tym szpitalu.
Do jednostek orzeczniczych I stopnia należą:
• poradnie i oddziały chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy,
• katedry, poradnie i kliniki chorób zawodowych akademii medycznych,
• przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego – w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i inwazyjnych,
• jednostki organizacyjne zakładów opieki zdrowotnej, w których nastąpiła hospitalizacja – w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby.
Jednostkami orzeczniczymi II stopnia są:
• od orzeczeń wydanych przez lekarzy zatrudnionych w jednostkach orzeczniczych określonych w § 5 ust. 2 rozporządzenia z 30 lipca 2002 r. pkt 1, 2 i 4 – przychodnie, oddziały i kliniki chorób zawodowych jednostek badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy,
• od orzeczeń wydanych przez lekarzy zatrudnionych w jednostkach orzeczniczych określonych w § 5 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia z 30 lipca 2002 r. – katedry, poradnie i kliniki chorób zakaźnych i inwazyjnych akademii medycznych, a w odniesieniu do gruźlicy także jednostki badawczo-rozwojowe prowadzące rozpoznawanie i leczenie gruźlicy.
Lekarz na podstawie wyników badań, dokumentacji medycznej, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego wydaje orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej bądź o braku podstaw do jej rozpoznania.
W skład dokumentacji medycznej chorób zawodowych wchodzi:
• dokumentacja indywidualna, którą stanowi karta badania w związku z chorobą zawodową oraz
• dokumentacja zbiorcza, którą stanowi księga podejrzeń oraz rozpoznań chorób zawodowych.
Karta badania w związku z chorobą zawodową zawiera:
• dane identyfikacyjne jednostki orzeczniczej (nazwa, adres, numer REGON),
• dane identyfikacyjne osoby badanej (imię i nazwisko, data urodzenia, adres zamieszkania, numer ewidencyjny PESEL),
• dane identyfikacyjne podmiotu kierującego na badanie (nazwa, adres),
• dane o zatrudnieniu osoby badanej (nazwa pracodawcy, adres, numer identyfikacyjny REGON) lub informacje o pobieraniu emerytury lub renty albo pozostawaniu bez pracy,
• dane dotyczące zatrudnienia, z którym wiąże się podejrzenie powstania choroby zawodowej (nazwa pracodawcy, adres, numer identyfikacyjny REGON), oraz informacje o narażeniu zawodowym w okresie tego zatrudnienia,
• dane z wywiadu lekarskiego i badania przedmiotowego,
• wyniki konsultacji i badań diagnostycznych,
• treść orzeczenia lekarskiego, w tym orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej rozpoznania,
• podpis lekarza wykonującego badanie i pieczęć dokumentującą posiadanie specjalizacji lekarskiej niezbędnej do wykonywania orzecznictwa w zakresie chorób zawodowych, określonej w odrębnych przepisach.
Zakres informacji zawartych w dokumentacji może okazać się niewystarczający do wydania orzeczenia lekarskiego.
W razie stwierdzenia braków lekarz występuje o uzupełnienie tych informacji do:
• pracodawcy – w zakresie obejmującym przebieg oraz organizację pracy zawodowej pracownika, w tym pracę w godzinach nadliczbowych, dane o narażeniu zawodowym, obejmujące także wyniki pomiarów czynników szkodliwych wykonanych na stanowiskach pracy, na których pracownik był zatrudniony, stosowane przez pracownika środki ochrony indywidualnej, a w przypadku narażenia pracownika na czynniki o działaniu uczulającym (alergenów) – także o przekazanie próbki substancji, w ilości niezbędnej do przeprowadzenia badań diagnostycznych,
• lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem, którego dotyczy podejrzenie choroby zawodowej – w zakresie dokonania uzupełniającej oceny narażenia zawodowego oraz o udostępnienie dokumentacji medycznej pracownika wraz z wynikami przeprowadzonych badań profilaktycznych,
• lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub innego lekarza prowadzącego leczenie tego pracownika – o udostępnienie dokumentacji medycznej w zakresie niezbędnym do rozpoznania choroby zawodowej,
• właściwego państwowego inspektora sanitarnego – w zakresie oceny narażenia zawodowego, zwłaszcza na podstawie dokumentacji archiwalnej oraz informacji udostępnianej na jego wniosek przez odpowiednie jednostki organizacyjne Państwowej Inspekcji Sanitarnej i służby medycyny pracy w odniesieniu do zakładów pracy, które uległy likwidacji,
• pracownika – w zakresie uzupełnienia wywiadu zawodowego przeprowadzonego przez lekarza praktykującego indywidualnie lub zatrudnionego w zakładzie opieki zdrowotnej albo właściwego państwowego inspektora sanitarnego wydającego skierowanie na badanie w celu rozpoznania choroby zawodowej.
Orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej rozpoznania otrzymują:
• właściwy państwowy inspektor sanitarny,
• zainteresowany pracownik,
• osoba zgłaszająca podejrzenie choroby zawodowej oraz
• jednostka orzecznicza I stopnia – w przypadku wydania orzeczenia lekarskiego przez lekarza zatrudnionego w jednostce orzeczniczej II stopnia.
Pracownik, który nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą II stopnia. Wniosek o ponowne badanie składa się w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia, zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie.
W przypadku wystąpienia pracownika z wnioskiem o ponowne badanie, jednostka orzecznicza powiadamia o tym właściwego państwowego inspektora sanitarnego. Orzeczenie wydane w wyniku ponownego badania jest ostateczne.
Decyzja i tryb odwoławczy
Właściwy inspektor sanitarny wydaje – na podstawie danych zawartych w orzeczeniu lekarskim oraz oceny narażenia zawodowego pracownika – decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do jej stwierdzenia.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 17 lutego 1994 r. (II URN 5/94 OSNAP 1994/2/28), decyzja Inspektora sanitarnego odmawiająca stwierdzenia choroby zawodowej nie ma mocy wiążącej, zwłaszcza gdy po jej wydaniu wnioskodawca był nadal przez wiele lat zatrudniony w warunkach narażających na powstanie tej choroby.
Inspektor sanitarny może jednak uznać, że materiał dowodowy w tym zakresie jest niewystarczający do wydania decyzji. Wówczas może on wystąpić do lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie, z żądaniem uzupełnienia orzeczenia. Może także wystąpić do jednostki orzeczniczej II stopnia o dodatkowa konsultację, a także podjąć inne czynności niezbędne do uzupełnienia materiału dowodowego.
Właściwy państwowy inspektor sanitarny przesyła decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do jej stwierdzenia:
• zainteresowanemu pracownikowi,
• pracodawcy lub pracodawcom zatrudniającym pracownika w warunkach, które mogły spowodować skutki zdrowotne uzasadniające postępowanie w sprawie rozpoznania i stwierdzenia choroby zawodowej,
• jednostce orzeczniczej zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie,
• właściwemu inspektorowi pracy.
Od decyzji wydanej przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego przysługuje odwołanie do właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, a od decyzji państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego – skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
W terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej stała się ostateczna, właściwy państwowy inspektor sanitarny sporządza kartę stwierdzenia choroby zawodowej i przesyła ją do:
• Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi i państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego – w przypadku gdy ostateczna stała się decyzja wydana przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego,
• Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi – w przypadku gdy ostateczna stała się decyzja wydana przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.
Pracodawca po zakończeniu postępowania mającego na celu ustalenie uszczerbku na zdrowiu lub niezdolności do pracy, w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową pracownika, przesyła do Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej.
W świetle nowego rozporządzenia postępowanie w sprawie rozpoznania choroby zawodowej lub jej stwierdzenia, rozpoczęte przed dniem wejścia rozporządzenia w życie, jest prowadzone na podstawie dotychczasowych przepisów.
Świadczenie pieniężne z tytułu chorób zawodowych
Tematyka chorób zawodowych wiąże się ściśle z rentą z tytułu niezdolności do pracy w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową.
Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej stanowi dla organu rentowego podstawę do rozpatrzenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową. Od decyzji organu rentowego przysługuje prawo wniesienia odwołania do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, a w przypadku niekorzystnego wyroku przysługuje wniesienie apelacji do sądu apelacyjnego.
Świadczenia pieniężne z tytułu chorób zawodowych zostały określone w ustawie z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673). Ustawa wchodzi w życie 1 stycznia 2003 r.
Świadczenia te obejmują:
• zasiłek chorobowy – dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;
• świadczenie rehabilitacyjne – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy;
• zasiłek wyrównawczy – dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
• jednorazowe odszkodowanie- dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
• jednorazowe odszkodowanie – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty;
• renta z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;
• renta szkoleniowa – dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;
• renta rodzinna – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;
• dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej;
• dodatek pielęgnacyjny;
• pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.
Pracownikowi, który wskutek choroby zawodowej stał się niezdolny do pracy, przysługuje:
• renta stała – jeżeli niezdolność do pracy jest trwała,
• renta okresowa – jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa i przysługuje przez okres wskazany w decyzji organu rentowego.
Renta z tytułu niezdolności do pracy
W celu ustalenia prawa do renty z tytułu choroby zawodowej nie jest wymagany warunek posiadania określonej długości stażu pracy. Prawo do renty z tytułu choroby zawodowej nie zostało też ograniczone wymaganiem, aby inwalidztwo powstało nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania zatrudnienia. Istotne jest, aby inwalidztwo było skutkiem choroby zawodowej.
Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową ustala się na zasadach ogólnych, przewidzianych w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 1998 r. Nr 162, poz. 1118 ze zm.).
Zgodnie z art. 62 tej ustawy, renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi:
• 24% kwoty bazowej oraz
• po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,
• po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych,
• po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat.
Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy.
Renta z tytułu choroby zawodowej nie może być niższa niż:
• 80% podstawy jej wymiaru – dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy;
• 60% podstawy jej wymiaru – dla osoby częściowo niezdolnej do pracy;
• 100% podstawy jej wymiaru – dla osoby uprawnionej do renty szkoleniowej.
Jakkolwiek renta z tytułu niezdolności do pracy na skutek choroby zawodowej przysługuje bez względu na długość stażu pracy, to jednak jej wysokość zależy bezpośrednio od jego długości i występowania zarówno okresów składkowych jak i nieskładkowych. Jeżeli staż pracy jest mniejszy niż 25 lat, uzupełnia się go o tzw. okres hipotetyczny.
Osobie uprawnionej do renty z tytułu choroby zawodowej oraz do emerytury na podstawie innych przepisów, tj. z ubezpieczenia społecznego bądź z zaopatrzenia społecznego, w zależności od wyboru dokonanego przez zainteresowanego, przysługuje prawo do jednego pełnego świadczenia i do połowy drugiego świadczenia.
Świadczeniobiorca może mieć wypłacone zależnie od wyboru:
• rentę z tytułu choroby zawodowej powiększoną o połowę emerytury lub
• emeryturę powiększoną o połowę renty z tytułu choroby zawodowej.
Renty z ubezpieczenia społecznego ulegają zmniejszeniu lub zawieszeniu w razie osiągania dodatkowych przychodów przez ubezpieczonego na takich samych zasadach jak renty „zwykłe”.
W przypadku pobierania renty z ubezpieczenia wypadkowego w zbiegu z emeryturą nie można uzyskiwać w ogóle dodatkowych przychodów ze źródeł podlegających oskładkowaniu na ubezpieczenia społeczne. Nie można jednak łączyć prawa do dwóch rent z tytułu niezdolności do pracy z różnych tytułów. W takim przypadku wypłaca się jedno świadczenie – wyższe lub wybrane przez zainteresowanego.
Niezależnie od powyższego, warto podkreślić, że w istniejącym orzecznictwie sądowym przyjęto, iż z mocy art. 300 Kodeksu pracy, pracownik, który doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek spowodowanej warunkami pracy choroby, innej niż choroba zawodowa, może dochodzić od zakładu pracy roszczeń odszkodowawczych na podstawie przepisów prawa cywilnego, zwłaszcza na podstawie art. 415 lub art. 435 Kodeksu cywilnego.
Wykazanie przez pracownika związku przyczynowego między doznanym uszczerbkiem na zdrowiu a warunkami pracy może być ustalone za pomocą przewidzianych przez prawo środków dowodowych, zwłaszcza dowodu z opinii biegłych lekarzy, przy czym ustalenie związku jest możliwe także przy wykazaniu wysokiego prawdopodobieństwa.
Choroba pracownicza, bo tak została nazwana w doktrynie i orzecznictwie choroba związana z warunkami pracy, a która nie jest chorobą zawodową – daje podstawę do dochodzenia od zakładu pracy roszczeń odszkodowawczych, w tym rent wyrównawczych, na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.
Pytania i odpowiedzi
Czy do nabycia prawa do zasiłku chorobowego z ustawy wymagany jest okres wyczekiwania?
Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu w wysokości 100% podstawy wymiaru, od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Zasiłek chorobowy nie przysługuje jednak za okresy niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, za które ubezpieczony na podstawie odrębnych przepisów zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia przysługującego za czas niezdolności do pracy.
Czy można obecnie ubiegać się o wypłacenie jednorazowego odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu wskutek choroby zawodowej powstałej w 2000 r., a pozostającej w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej?
W myśl art. 47 ust. 2 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy lub choroby zawodowej, przepisy ustawy stosuje się do wniosków o jednorazowe odszkodowanie z tytułu powstałego (po 31 grudnia 1998 r., a przed dniem wejścia w życie ustawy, tj. przed 1 stycznia 2003 r.) uszczerbku na zdrowiu wskutek choroby zawodowej pozostającej w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, jeżeli wniosek zostanie złożony w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.
Jednorazowe odszkodowanie nie przysługuje jednak w razie występowania w dniu złożenia wniosku zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 2 zł i nieuregulowania tego zadłużenia do 30 czerwca 2003 r.
Prawo do tego świadczenia przedawnia się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku o przyznanie tego świadczenia z tytułu choroby zawodowej.
Czy mogę otrzymać dwa świadczenia rentowe, jeżeli jedną rentę otrzymuję od lipca 1997 r. z tytułu niezdolności do pracy w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, a najprawdopodobniej w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową nabędę prawo do renty z tytułu choroby zawodowej?
Niestety, przepisy ustawy nie dopuszczają takiej możliwości. Artykuł 25 ust. 2 ustawy z 30 października 2002 r. stanowi, że w razie zbiegu u jednej osoby prawa do renty określonej w ustawie z prawem do renty przyznanej na podstawie nie obowiązującej już ustawy z 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (Dz.U. z 1989 r. Nr 36, poz. 250 zezm.) – wypłaca się rentę wyższą lub wybraną przez tę osobę.
Czy w dalszym ciągu mogę otrzymywać półtora świadczenia, czyli połowę renty z tytułu niezdolności do pracy powstałej w związku z chorobą zawodową oraz połowę emerytury, mimo iż dodatkowo jestem zatrudniony na podstawie umowy o pracę?
Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego oraz do emerytury na podstawie odrębnych przepisów wypłaca się, zależnie od jej wyboru: przysługującą rentę powiększoną o połowę emerytury albo emeryturę powiększoną o połowę renty.
Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli osoba uprawniona osiąga przychód powodujący zawieszenie prawa do świadczeń lub zmniejszenie ich wysokości – określony w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, niezależnie od wysokości tego przychodu.
Oznacza to, że 1 stycznia 2003 r. każdy świadczeniobiorca, który otrzymuje półtora świadczenia, o którym mowa w art. 26 ust. 1 ustawy z 30 październka 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, w przypadku podjęcia zarobkowania musi liczyć się z zawieszeniem tych świadczeń.