Wynagrodzenia [1]: Jak obliczyć wynagrodzenia ? Za czas podróży służbowej [2]

Autor : prawo Dodano: 16-10-2003 - 12:28
Pracodawca i Pracown [3]
Za czas podróży służbowej

Spis treści
ANNA KOLEŚNIK

REDAKTOR "RZECZPOSPOLITEJ"

Zgodnie z art. 775 § 1 k.p. pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. O jakie należności chodzi, precyzują dwa rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2002 r. (Dz. U. nr 236, poz. 1990 i 1991):

w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju,

w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju.
Jak wskazują ich tytuły, rozporządzenia te dotyczą pracowników zatrudnionych w sferze budżetowej. Warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej zatrudnionym u innego pracodawcy powinny być określone w uzp, regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę (jeżeli pracodawca nie jest objęty uzp lub nie ma obowiązku ustalenia regulaminu). Jednak ustalona w ten sposób dieta dla pracownika nie może być niższa od diety krajowej, wynikającej z pierwszego rozporządzenia. Natomiast pozostałe świadczenia, np. zwrot kosztów przejazdu prywatnym samochodem, mogą być niższe.

Jeśli uzp, regulamin wynagradzania ani umowa o pracę nie mówią nic na temat zwrotu kosztów podróży służbowej, pracownikowi należą się świadczenia określone we wskazanych rozporządzeniach. W ich świetle z tytułu podróży służbowej - zarówno krajowej, jak i zagranicznej - pracownik ma prawo do diety oraz zwrotu kosztów:


przejazdów,

noclegów,

dojazdów środkami komunikacji miejscowej,

innych wydatków określonych przez pracodawcę odpowiednio do uzasadnionych potrzeb.

Aby stwierdzić, czy świadczenia te przysługują pracownikowi, trzeba najpierw ustalić, czy jego wyjazd ma charakter podróży służbowej. Do tego potrzebne jest wyraźne określenie w umowie o pracę miejsca pracy. Z art. 775 § 1 k.p. wynika, że nie będzie taką podróżą:


przejazd do i w obrębie miejscowości, w której pracownik ma stałe miejsce pracy,

przejazd do i w obrębie miejscowości, w której ma siedzibę pracodawca (jeżeli jest ona wymieniona w umowie o pracę jako miejsce pracy).
W świetle wyroku SN z 1 kwietnia 1985 r. (sygn. akt I PR 19/85) przez miejsce pracy rozumie się zarówno stały punkt w znaczeniu geograficznym, jak i pewien oznaczony obszar, strefę określoną granicami jednostki administracyjnej podziału kraju lub w inny dostatecznie wyraźny sposób, w którym będzie świadczona praca.


Dieta

Jest przeznaczona na pokrycie zwiększonych kosztów wyżywienia w czasie podróży, a za granicą ma rekompensować także inne drobne wydatki. Przy podróżach krajowych wynosi ona 20 zł za dobę. Jednak jeśli podróż - od jej rozpoczęcia (wyjazdu) do powrotu (przyjazdu) po wykonaniu zadania - trwa nie dłużej niż dobę i wynosi:


od 8 do 12 godzin - przysługuje połowa diety (10 zł),

ponad 12 godzin - należy się dieta w pełnej wysokości (20 zł).
Gdy pracownik podróżuje dłużej niż dobę, za każdą pełną dobę przysługuje mu dieta w pełnej wysokości, a za niepełną, gdy podróż trwa:


do 8 godzin - przysługuje połowa diety (10 zł),

ponad 8 godzin - dieta w pełnej wysokości (20 zł).
Dieta się nie należy, jeśli pracownikowi zapewniono całodzienne bezpłatne wyżywienie, gdy został on oddelegowany do miejsca swego stałego lub czasowego pobytu oraz w sytuacji, gdy w dniu wolnym od pracy przerywa on pobyt służbowy i wraca z delegacji do domu albo udaje się z powrotem w miejsce oddelegowania.

Dla podróżujących za granicę nie ma jednej stałej stawki. Dieta za dobę podróży (w walutach obcych) została ustalona dla poszczególnych państw w załączniku do rozporządzenia. Za całą podróż pracownik powinien dostać dietę w takiej wysokości, jaka przysługuje dla docelowego państwa podróży (nie ma znaczenia, że podróżując, odwiedzi on przejazdem kilka innych krajów).

Za każdą dobę podróży przysługuje dieta w pełnej wysokości. Natomiast jeśli podróż trwa:


do 8 godzin - należy się 1/3 diety,

ponad 8 do 12 godzin - połowa diety,

ponad 12 godzin - pełna dieta.
Mniejsze świadczenie (25 proc. przysługującej diety) należy się też pracownikowi, który za granicą ma bezpłatne całodzienne wyżywienie, a także gdy jest ono opłacone w cenie karty okrętowej (promowej). Również pracownik, któremu zapewniono częściowe wyżywienie, powinien dostać mniej. Przysługuje mu odpowiednio: 15 proc. diety na śniadanie, 30 proc. na obiad, 30 proc. na kolację i 25 proc. - na inne wydatki. Jeśli w czasie podróży będzie przebywał w szpitalu lub innym zakładzie leczniczym, za każdą dobę pobytu tam powinien dostać 25 proc. diety.

Natomiast pracownikowi otrzymującemu za granicą ekwiwalent pieniężny na wyżywienie, dieta nie należy się w ogóle (jednak jeśli ekwiwalent jest niższy od należnej diety, przysługuje wyrównanie do tej wysokości).

Przy podróży zagranicznej ważne jest prawidłowe wyliczenie czasu pobytu za granicą. I tak, jeśli odbywa się ona drogą:


lądową - trwa od chwili przekroczenia granicy polskiej w drodze za granicę do chwili przekroczenia jej w drodze powrotnej do kraju,

lotniczą - od chwili startu samolotu z ostatniego lotniska w kraju do chwili lądowania na pierwszym lotnisku w kraju w drodze powrotnej,

morską - od chwili wyjścia statku (promu) z portu polskiego do chwili wejścia do tego portu w drodze powrotnej.
Przejazdy...

Pracownik powinien udać się w podróż środkiem transportu określonym przez pracodawcę. Przysługuje mu zwrot kosztów biletu (np. na pociąg, samolot, prom), przy podróżach zagranicznych - wraz z ewentualnymi kosztami dodatkowymi.

Pracodawca może też wyrazić zgodę na podróż pracownika jego własnym samochodem (może to być samochód należący do innej osoby, ale użyczony pracownikowi). Wówczas przysługuje zwrot kosztów przejazdu w wysokości stanowiącej iloczyn przejechanych kilometrów przez stawkę za kilometr przebiegu, ustaloną przez pracodawcę. Nie może być ona wyższa niż:


0,4798 zł - dla samochodu o pojemności skokowej silnika do 900 cm sześc.,

0,7692 zł - powyżej 900 cm sześc.
W podróżach krajowych pracownik może też korzystać z motocykla lub motoroweru (stawki za kilometr przebiegu nie mogą wówczas przekroczyć odpowiednio 0,2119 zł i 0,1272 zł). Gdy podróż trwa co najmniej 10 dni, pracodawca powinien też zwrócić koszty przejazdu pracownika w dniu wolnym od pracy do miejsca zamieszkania (pobytu stałego lub tymczasowego) i z powrotem.

...i dojazdy

Przy podróżach krajowych, jeśli pracownik ponosi dodatkowo koszty dojazdów środkami komunikacji miejscowej (np. autobusem, tramwajem, taksówką), pracodawca może wyrazić zgodę na ich zwrot w pełnej wysokości (jeśli są potwierdzone fakturami czy rachunkami). W przeciwnym razie pracownikowi przysługuje ryczałt w wysokości 20 proc. diety. Nie wypłaca się go, jeżeli pracownik w ogóle nie ponosi kosztów dojazdów.

Natomiast w razie podróży zagranicznej należy się mu ryczałt w wysokości jednej diety na pokrycie kosztów dojazdu z dworca i do dworca kolejowego, autobusowego, portu lotniczego lub morskiego (w miejscowości docelowej za granicą oraz w każdej innej miejscowości, w której korzystał z noclegu).

Ponadto na pokrycie kosztów dojazdów środkami komunikacji miejscowej pracodawca powinien mu przyznać ryczałt w wysokości 10 proc. diety za każdą rozpoczętą dobę pobytu w podróży.

Wspomniane ryczałty nie przysługują, jeżeli:


pracownik odbywa podróż samochodem (służbowym lub prywatnym),

strona zagraniczna zapewnia bezpłatne dojazdy,

pracownik nie ponosi kosztów, na których pokrycie przeznaczony jest ryczałt.
Jeżeli podróż trwa ponad 30 dni lub gdy krajem docelowym jest państwo pozaeuropejskie, pracodawca może też wyrazić zgodę na zwrot kosztów przewozu samolotem bagażu osobistego o wadze do 30 kg (liczonej łącznie z wagą bagażu opłaconego w cenie biletu).

Noclegi i koszty leczenia

Za nocleg w hotelu - zarówno w kraju, jak i za granicą - pracownikowi przysługuje zwrot kosztów w wysokości stwierdzonej rachunkiem. Jednak zwrot kosztu noclegu za granicą nie może przekraczać limitu określonego w załączniku do rozporządzenia (w uzasadnionych wypadkach pracodawca może wyrazić zgodę na zwrot kosztów ponad ten limit).

Jeśli pracownik nie przedstawił rachunku i nie miał zapewnionego bezpłatnego noclegu, to za każdy nocleg podczas podróży krajowej (trwający co najmniej 6 godzin pomiędzy godz. 21 i 7) należy się mu ryczałt w wysokości 150 proc. diety. Zwrot kosztów noclegu ani ryczałt nie przysługują za czas przejazdu, a także gdy pracodawca uzna, że pracownik ma możliwość codziennego powrotu do domu.

Gdy pracownik nie przedłoży rachunku za nocleg podczas podróży zagranicznej, przysługuje mu ryczałt w wysokości 25 proc. limitu hotelowego (nie należy się on za czas przejazdu i gdy zapewniono bezpłatny nocleg).

Może się zdarzyć, że pracownik zachoruje podczas zagranicznej podróży. Wówczas pracodawca ma obowiązek zwrócić mu udokumentowane koszty leczenia za granicą oraz leków. Nie dotyczy to jednak wszystkich kosztów - zwrotowi nie podlegają bowiem wydatki na leki, których zakup za granicą nie był konieczny, protezy ortopedyczne, dentystyczne i okulary, zabiegi chirurgii plastycznej oraz kosmetyczne.


Przykład

Pracownik zatrudniony w Katowicach został oddelegowany do Warszawy na szkolenie. Z Katowic wyjechał pociągiem 8 października o godz. 6, a powrócił 10 października o 18.20. Nocował w hotelu, do którego z miejsca szkolenia dojeżdżał autobusem. Z tytułu podróży służbowej przysługuje mu:


dieta za 2 pełne doby i trzecią rozpoczętą (12 godzin i 20 minut) w wysokości 60 zł (3 x 20 zł),

zwrot kosztów przejazdu pociągiem (w wysokości udokumentowanej biletem),

ryczałt za dojazdy środkami komunikacji miejscowej 12 zł (20 proc. diety za każdy dzień),

zwrot kosztów noclegu w wysokości udokumentowanej rachunkiem.



Rozdział X
Od czego płaci się podatek dochodowy

Spis treści
ANNA KOLEŚNIK

Dla obliczenia zaliczki na podatek dochodowy do przychodów z pracy - a ściślej stosunku pracy, a także służbowego, spółdzielczego stosunku pracy oraz stosunku pracy nakładczej - zalicza się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, wartość pieniężną świadczeń w naturze i ich ekwiwalenty. Mówi o tym art. 12 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.; dalej: updf). Nie ma znaczenia źródło ich finansowania. W szczególności są to:


wynagrodzenia zasadnicze,

wynagrodzenia za godziny nadliczbowe,

różnego rodzaju dodatki,

nagrody,

ekwiwalenty za niewykorzystany urlop.
Przychodami ze stosunku pracy są też wszelkie inne kwoty - niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona. Także świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika oraz inne - nieodpłatne lub częściowo odpłatne. Obowiązek ich ponoszenia może wynikać z przepisów czy umowy pracodawcy z pracownikiem. Mogą to być też świadczenia przyznane zatrudnionemu dobrowolnie i jednostronnie przez szefa.

A zatem - co do zasady - każda wypłata czy świadczenie w formie rzeczowej lub w postaci usługi pracodawcy na rzecz pracownika jest dla niego przychodem z pracy, jeśli tylko podstawą ich przyznania jest jeden ze wskazanych stosunków prawnych. Przykładowo są nimi: świadczenia o charakterze socjalnym (bony towarowe, dopłaty do wypoczynku, finansowanie kosztów leczenia, świadczenia urlopowe), pieniądze za czas niewykonywania pracy (przestoju, choroby) czy zwrot poniesionych przez pracownika kosztów (np. diety z tytułu podróży służbowych, ekwiwalenty za używanie własnego sprzętu, narzędzi, odzieży).

Co jest wolne od podatku

Nie wszystkie z tych świadczeń będą jednak opodatkowane. Część z nich została bowiem - w całości lub w części - zwolniona z podatku dochodowego. Dzięki możliwości ofiarowania pracownikowi takich bonusów bez podatku (a także najczęściej bez składek ZUS) pracodawca może podwyższyć czyjeś wynagrodzenie, nie ponosząc dodatkowych kosztów na rzecz fiskusa. Niestety, w przyszłym roku spora część tych ulg ma być zniesiona lub ograniczona. A oto te, które jeszcze obowiązują.

1. Środki BHP, ubiór służbowy i ekwiwalenty

Pracującym w warunkach niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia pracodawca ma obowiązek zapewnić nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej. Musi ich też zaopatrzyć w odzież i obuwie robocze, gdy odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu bądź wymagają tego względy technologiczne, sanitarne czy bezpieczeństwa i higieny pracy. Niekiedy za zgodą pracownika pracodawca może mu wypłacić ekwiwalent za używanie przez niego odzieży własnej, w wysokości adekwatnej do aktualnych cen. Ponadto musi zapewnić pranie, konserwację i naprawę odzieży i obuwia roboczego lub wypłacić zatrudnionemu ekwiwalent pieniężny w wysokości poniesionych przez niego kosztów. Wartość świadczeń rzeczowych, wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, oraz ekwiwalenty za te świadczenia wypłacane pracownikom zgodnie z przepisami BHP są zwolnione z podatku dochodowego. Mówi o tym art. 21 ust. 1 pkt 11 updf. Dotyczy to także ekwiwalentów pieniężnych za pranie odzieży roboczej, a także za używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego.


Od odzieży roboczej należy odróżnić ubiór służbowy (umundurowanie), który pracownicy muszą nosić na podstawie przepisów prawa (np. funkcjonariusze policji), lecz również przepisów wewnątrzzakładowych (zarządzeń, regulaminów). Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 10 updf również wartość tego ubioru jest zwolniona z podatku. Odnosi się to także do ekwiwalentu pieniężnego, gdy pracodawca nie wydaje pracownikom ubioru służbowego, lecz zwraca koszty poniesione na jego zakup lub przekazuje określone kwoty na ten cel.


Z podatku dochodowego jest również zwolniony ekwiwalent wypłacany pracownikom za używane podczas pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, stanowiące ich własność (art. 21 ust. 1 pkt 13 updf). Pracodawca sam może ustalić jego wysokość. Nie ma tu bowiem żadnych limitów.

2. Posiłki w zakładzie pracy

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 12 updf wolna od podatku jest także wartość napojów bezalkoholowych oraz posiłków wydawanych załodze wyłącznie podczas pracy. Dotyczy to jedynie posiłków:


spożywanych przez pracowników, do których obowiązków należy ich przygotowanie i wydawanie lub nadzór nad tymi czynnościami,

innych, jeżeli ich otrzymanie wynika z odrębnych ustaw lub ich aktów wykonawczych, układów zbiorowych pracy (uzp) lub regulaminów wynagradzania.
Gdy prawo to wynika z uzp lub regulaminów wynagradzania, posiłki te są zwolnione z podatku tylko do 190 zł miesięcznie. Nadwyżkę należy doliczyć do przychodu pracownika i opodatkować. Do wydawania posiłków i napojów pracownikom obligują pracodawcę przepisy prawa pracy (zwłaszcza dotyczące BHP). Z art. 232 kodeksu pracy wynika, że ma on obowiązek zapewnić zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. W myśl natomiast § 112 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 129, poz. 844 ze zm.) pracodawca ma obowiązek zapewnić wszystkim pracownikom wodę zdatną do picia lub inne napoje. Załodze zatrudnionej stale lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych trzeba oprócz wody udostępnić inne napoje. Ich ilość i rodzaj powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych. Zasady wydawania posiłków profilaktycznych określa rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. (Dz. U. nr 60, poz. 279). Przysługują one tylko niektórym wykonującym prace związane z dużym wysiłkiem fizycznym, w warunkach gorącego mikroklimatu lub mikroklimatu zimnego, na otwartej przestrzeni oraz pod ziemią. Jeżeli ze względów organizacyjnych lub ze względu na rodzaj pracy pracodawca nie jest w stanie ich dostarczyć, może:


zapewnić personelowi korzystanie podczas pracy z takich posiłków w punktach gastronomicznych lub

dostarczyć produkty do samodzielnego sporządzenia posiłków.
Pracownikom nie przysługuje natomiast ekwiwalent pieniężny za niespożycie posiłku. Wartość bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów uprawniających do otrzymania na ich podstawie napojów bezalkoholowych oraz artykułów spożywczych - gdy pracodawca, mimo ciążącego na nim obowiązku wynikającego z przepisów BHP, nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków i napojów - jest zwolniona z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 11 updf. Ze zwolnienia tego nie korzysta natomiast ekwiwalent za niezjedzony posiłek, jeśli zostanie wypłacony. Od 1 stycznia 2003 r. na podstawie art. 21 ust. 12a updf ze zwolnienia podatkowego korzystają także bony, talony, kupony i inne dowody uprawniające do uzyskania posiłków lub napojów bezalkoholowych, pod warunkiem że:


pracodawca zawrze umowę z jednostką specjalizującą się w przygotowaniu i wydawaniu posiłków,

przedmiotem tej umowy będzie wydawanie pracownikom napojów bezalkoholowych i wyłącznie gotowych posiłków.
Ich wartość jest zwolniona z podatku do 190 zł miesięcznie. Zwolnienie to nie dotyczy ekwiwalentu pieniężnego.

Jeżeli pracownik otrzymuje jednocześnie kilka świadczeń, z różnych tytułów wymienionych w ust. 11, 12 i 12a art. 21, zwolnienie przysługuje tylko z jednego tytułu. A zatem jeśli w jednym miesiącu pracownik otrzyma np. bon na zakup artykułów spożywczych, zwolniony z podatku na podstawie ust. 11, i dodatkowo bon uprawniający do uzyskania posiłków, korzystający ze zwolnienia na podstawie ust. 12a, to wartość jednego z nich należy doliczyć do jego wynagrodzenia za pracę.

3. Zwrot kosztów używania prywatnego auta

Pracownik korzystający do celów służbowych z prywatnego samochodu osobowego (wszystko jedno: swojego czy cudzego, np. członka rodziny) na podstawie podpisanej z pracodawcą umowy najmu, użyczenia lub innej może otrzymać zwrot kosztów z tym związanych, np: wydatków na zakup paliwa i części zamiennych, opłat za parkowanie itp. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 22 updf kwoty rekompensujące pracownikom koszty używania pojazdów samochodowych dla potrzeb pracodawcy są wolne od podatku. Ale uwaga - tylko w granicach, w jakich pracodawca może je zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów firmy (granice te wyznaczają limity za kilometr przebiegu pojazdu określone w rozporządzeniach ministra infrastruktury oraz ministra pracy i polityki społecznej, obecnie wynoszące 0,4798 zł dla samochodu o pojemności silnika do 900 cm. sześc. i 0,7692 zł dla samochodu o pojemności silnika powyżej 900 cm sześc.).

Kilometry przejechane przez pracownika dla celów służbowych powinny być udokumentowane w prowadzonej przez niego ewidencji przebiegu pojazdu. Na koniec miesiąca musi być ona potwierdzona podpisem pracodawcy. Pracownik nie ma obowiązku gromadzenia faktur (rachunków) dokumentujących poniesione wydatki. Nie musi też wpisywać ich do ewidencji przebiegu pojazdu. Jeśli auto jest używane w jazdach lokalnych, pracodawca zamiast zwracać koszt jego używania na podstawie faktycznie przejechanych kilometrów, może przyznać pracownikowi ryczałt. Jest on wolny od podatku dochodowego w granicach określonych we wskazanych rozporządzeniach. Kwoty przekraczające podane limity są opodatkowane.


Maksymalne miesięczne kwoty ryczałtu za używanie samochodów osobowych w gminie i mieście:


dla samochodu osobowego o pojemności skokowej silnika do 900 cm sześc.:
- do 100 tys. mieszkańców (limit 300 km) - 143,94 zł,

- od 100 tys. do 500 tys. mieszkańców (limit 500 km) - 239,90 zł,

- ponad 500 tys. mieszkańców (limit 700 km) - 335,86 zł,


dla samochodu osobowego o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm sześc.:
- do 100 tys. mieszkańców (limit 300 km) - 230,76 zł,

- od 100 tys. do 500 tys. mieszkańców (limit 500 km) - 384,60 zł,

- ponad 500 tys. mieszkańców (limit 700 km) - 538,44 zł.


Przykład:

Spółka z o.o. ma pracownika na 1/2 etatu, który wykorzystuje własny samochód do celów służbowych, rozwożąc oferty do kontrahentów spółki i odbierając dokumentację. Skoro nie jest to zatrudnienie w pełnym wymiarze, to czy przyznany mu ryczałt samochodowy również powinien być zmniejszony o połowę? Otóż nie. Jego wysokość nie zależy od tego, czy pracownik jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, czy na części etatu. Jeśli pracodawca uzna, że przyznany limit ryczałtu w maksymalnej wysokości jest zbyt duży, może go obniżyć. Ryczałt samochodowy zmniejsza się obligatoryjnie jedynie w razie choroby pracownika, jego urlopu, podróży służbowej trwającej ponad 8 godzin lub nieobecności w pracy z innych przyczyn.

4. Delegacje służbowe

Pracownikowi oddelegowanemu w krajową lub zagraniczną podróż służbową trzeba - poza ewentualnym zwrotem kosztów używania samochodu - wypłacić także inne należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą. Pracodawca ma obowiązek zwrócić m.in. koszty przejazdów, wyżywienia (tzw. dieta), noclegów bądź wypłacić ryczałt za nocleg, innych udokumentowanych wydatków.

Ich wysokość - dla pracodawców o statusie państwowej lub samorządowej jednostki sfery budżetowej - określają rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej. Pozostali pracodawcy mogą ustalić wysokość tych należności w uzp, regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę. Obowiązuje przy tym jeden warunek: dieta za dobę podróży służbowej nie może być niższa od określonej w przepisach dla krajowej podróży służbowej. Świadczenia te są wolne od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 16 updf, ale tylko do wysokości określonej we wskazanych rozporządzeniach. Jeśli pracodawca ustali wyższą stawkę diety (a ma do tego prawo), nadwyżkę trzeba doliczyć do przychodów pracownika i opodatkować. Oprócz diet i pozostałych należności z tytułu podróży służbowej zwolnienie z podatku obejmuje także inne świadczenia rekompensujące koszty pobytu pracowników w związku z wykonywaną pracą poza miejscem stałego zamieszkania. Dotyczy to:


dodatku za rozłąkę wypłacanego pracownikom czasowo przeniesionym - do wysokości diety za czas podróży służbowej na obszarze kraju,

dochodów pracowników przebywających czasowo za granicą - w wysokości diet przysługujących z tytułu zagranicznej podróży służbowej, obliczonych za okres, w którym wykonywali tam pracę,

dochodów pracowników przebywających czasowo za granicą, stanowiących równowartość wydatków na zakwaterowanie w wysokości stwierdzonej rachunkiem hotelowym (lub równorzędnym dokumentem) - do wysokości limitu na koszty hotelu, określonego w rozporządzeniu w sprawie zwrotu kosztów podróży służbowej poza granicami kraju, a w razie braku rachunku - w wysokości 25 proc. tego limitu (zwolnienia nie ma, jeśli pracownikowi zapewniono bezpłatne zakwaterowanie),

kwoty strawnego wypłacane załogom pływającym w zamian za bezpłatne wyżywienie - do wysokości nieprzekraczającej dodatku za rozłąkę,

dodatków dewizowych wypłacanych marynarzom i rybakom zatrudnionym w krajowych przedsiębiorstwach żeglugi i rybołówstwa morskiego (zwolnienie to obejmuje jedynie część dochodu nieprzekraczającą 25 proc. tych dodatków).
5. Szkolenia, kursy, studia

Część pracodawców, chcąc podnieść poziom kwalifikacji personelu, decyduje się na pokrycie kosztów jego kształcenia na różnego rodzaju kursach, studiach i aplikacjach. Takie wydatki są - co do zasady - przychodem ze stosunku pracy. Na zasadach art. 21 ust. 1 pkt 90 i ust. 9 updf mogą być jednak zwolnione z podatku, jeśli przyznano je zgodnie z rozporządzeniem w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych.

Poza urlopem szkoleniowym i zwolnieniem z części dnia pracy, za które wynagrodzenie nie podlega zwolnieniu z podatku, pracodawca może przyznać pracownikowi kształcącemu się w formach szkolnych dodatkowe świadczenia w postaci:


zwrotu kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia na zasadach obowiązujących przy podróżach służbowych na obszarze kraju, jeśli nauka odbywa się w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania i miejsce pracy pracownika,

pokrycia kosztów zakupu podręczników i innych materiałów szkoleniowych,

pokrycia pobieranych przez szkołę opłat za naukę.
Świadczenia te mogą być przyznane bez względu na to, czy pracodawca skierował pracownika do szkoły, czy też podjął on naukę bez takiego skierowania. Inaczej jest w przypadku kształcenia w formach pozaszkolnych. Warunkiem udzielenia przez pracodawcę wymienionych świadczeń na rzecz pracownika doskonalącego wiedzę na kursach, seminariach, praktykach zawodowych, stażach zawodowych i specjalizacyjnych lub w formie samokształcenia kierowanego jest wystawienie skierowania przez zakład pracy. W konsekwencji zwolnione z podatku będą świadczenia przyznane pracownikowi, który podejmuje kształcenie w formach:


szkolnych (w szkole podstawowej, ponadpodstawowej lub wyższej) na podstawie skierowania pracodawcy lub bez,

pozaszkolnych, tu jednak jedynie za skierowaniem zakładu.
Dodatkowym warunkiem zwolnienia jest to, by pracownik złożył pracodawcy oświadczenie, że nie skorzysta on z tej racji z ulgi na odpłatne kształcenie i doskonalenie zawodowe lub na odpłatne kształcenie w szkole wyższej.

6. Odszkodowania

Niekiedy na pracodawcy ciąży obowiązek wypłacenia pracownikowi świadczeń odszkodowawczych, np. w razie naruszenia zasad rozwiązywania umów o pracę czy BHP. Są one (w myśl art. 21 ust. 1 pkt 3 updf) wolne od podatku dochodowego, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych. Zwolnienie to nie obejmuje jednak:


określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań za skrócenie wypowiedzenia umowy o pracę,

odpraw i odszkodowań wypłacanych zgodnie z ustawą o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy,

odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji.
Wszelkie inne odszkodowania - oprócz wyraźnie wymienionych w art. 21 ust. 1 pkt 3 updf jako nieobjęte zwolnieniem - wypłacone pracownikowi przez pracodawcę na podstawie k.p. i jego rozporządzeń wykonawczych (np. z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, rozwiązania z młodocianym umowy o pracę z powodu braku możliwości zapewnienia mu innej pracy niezagrażającej zdrowiu, w związku z niewydaniem w terminie lub wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy) są zwolnione z podatku dochodowego.

Dotyczy to także odszkodowań przewidzianych w k.p. za niezgodne z prawem rozwiązanie lub wypowiedzenie umowy o pracę (choć z reguły przysługują w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia lub za czas, do którego umowa miała trwać, nie są "odszkodowaniami z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę" i dlatego - moim zdaniem - nie podlegają opodatkowaniu). Jeśli jednak pracownik zostanie przywrócony do pracy, to odszkodowanie mu nie przysługuje. Pracodawca musi wtedy wypłacić mu wynagrodzenie za okres, w którym bezzasadnie go nie otrzymywał. Jest ono przychodem ze stosunku pracy i nie korzysta ze zwolnienia podatkowego.

Konflikt między pracodawcą a pracownikiem, który dostał - jego zdaniem - niezgodne z prawem lub niezasadne wypowiedzenie umowy o pracę, zwykle kończy się w sądzie. Jeśli strony zdecydują się tam na zawarcie ugody, w wyniku której pracodawca zobowiąże się do wypłaty odszkodowania za rezygnację pracownika z wysuwanych roszczeń, to odszkodowanie to nie jest zwolnione z podatku. Nie wynika bowiem wprost z k.p. i - jako przyznane na podstawie ugody - podlega opodatkowaniu.

Opodatkowane są również odszkodowania z tytułu rozwiązania stosunku pracy, których wysokość wynika z postanowień umowy o pracę. W umowie strony mogą postanowić, że wypowiedzenie umowy o pracę (zgodne z przepisami prawa pracy) rodzi po stronie pracodawcy obowiązek wypłaty odszkodowania. Świadczenie to jest wówczas dla pracownika przychodem ze stosunku pracy.

Formą świadczenia, które w pewnym sensie ma charakter odszkodowawczy, korzystającą ze zwolnienia od podatku - na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95 updf - są także odsetki wypłacone przez pracodawcę z racji nieterminowej wypłaty wynagrodzenia i innych świadczeń z tytułu stosunku służbowego, pracy, spółdzielczego stosunku pracy i pracy nakładczej.

7. Bezpłatne zakwaterowanie

Wolna od podatku jest także wartość świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu zakwaterowania pracowników w hotelach pracowniczych oraz w kwaterach prywatnych wynajmowanych na cele zbiorowego zakwaterowania. Jeśli jednak pracodawca zakwateruje pracownika we własnym lub wynajmowanym przez siebie lokalu mieszkalnym (nawet udostępnionym do korzystania więcej niż jednemu pracownikowi), to takie nieodpłatne świadczenie będzie opodatkowane jako przychód pracownika ze stosunku pracy (w wysokości równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia przez pracownika umowy najmu). Opodatkowany będzie też zwrot wydatków, jakie pracownik ponosi samodzielnie, wynajmując dom czy mieszkanie. Gdy pracodawca zapewni bezpłatny nocleg pracownikowi, który odbywa podróż służbową, to takie świadczenie jest zwolnione z podatku. Dotyczy to także świadczeń ponoszonych za pracownika z tytułu bezpłatnego zakwaterowania (ale tylko do wysokości 2280 zł miesięcznie), jeżeli obowiązek ich ponoszenia przez pracodawcę wynika wprost z ustaw.

8. Przeniesienie służbowe

Do nieopodatkowanych świadczeń pracowniczych zalicza się również kwoty otrzymywane przez pracowników z tytułu zwrotu kosztów przeniesienia służbowego oraz zasiłków na zagospodarowanie i osiedlenie w związku z przeniesieniem służbowym, do wysokości 200 proc. wynagrodzenia należnego za miesiąc, w którym nastąpiło przeniesienie. Jak jednak stwierdził NSA w wyroku z 26 lutego 2000 r. (sygn. akt I SA/Ka 2247/99), pojęcie "przeniesienie służbowe" występuje jedynie w ramach stosunku służbowego i jest uregulowane m.in. w ustawach o: służbie cywilnej; służbie wojskowej żołnierzy zawodowych; policji. K.p. milczy na temat "przeniesienia służbowego", a zmiana miejsca pracy następuje w trybie wypowiedzenia zmieniającego. Dlatego zwolnienie dotyczy wyłącznie kwot otrzymanych z tytułu przeniesienia służbowego przez pracowników świadczących pracę w ramach stosunku służbowego. Nie ma ono zastosowania do zatrudnionych na podstawie "zwykłego" stosunku pracy.

9. Bony, paczki, bilety

Z okazji świąt i innych uroczystości pracownicy często otrzymują od szefa drobne upominki, paczki świąteczne, bony towarowe, bilety do kina, teatru itp. Takie świadczenia rzeczowe korzystają ze zwolnienia z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 67 updf. Od 1 stycznia 2003 r. nie muszą to być już świadczenia okolicznościowe (a zatem i te dane pracownikowi bez szczególnej okazji są zwolnione z podatku). W 2003 r. wolne od podatku są jednak tylko do wysokości 380 zł. Jeśli pracownik otrzyma w danym roku kilka różnych świadczeń rzeczowych, limit ten jest wspólny dla nich wszystkich. Nadwyżkę ponad 380 zł dolicza się do przychodu pracownika ze stosunku pracy. Ale uwaga: zwolnienie dotyczy tylko świadczeń sfinansowanych w całości z ZFŚS lub funduszy związków zawodowych. Zakład pracy może też przekazać świadczenia rzeczowe byłym pracownikom - emerytom i rencistom. Są one zwolnione od podatku bez względu na ich wartość (mogą przekraczać połowę najniższego wynagrodzenia) i źródło finansowania (mogą pochodzić ze środków obrotowych firmy). Zwolniona z podatku jest także wartość ekwiwalentu pieniężnego wypłaconego w zamian za te świadczenia, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł.

10. Dofinansowanie wypoczynku

Jeśli pracodawca udostępnia pracownikom i członkom ich rodzin po ulgowej cenie wczasy we własnych ośrodkach lub też pobyt w innych poniżej kosztów zakupu, powoduje to powstanie przychodu ze stosunku pracy (w pierwszym przypadku z tytułu świadczenia w naturze, w drugim - z tytułu świadczenia pieniężnego, którego wartość stanowi różnica między ceną zapłaconą przez pracodawcę a zapłaconą za wczasy przez pracownika). Przychód ten nie korzysta ze zwolnienia podatkowego, nie został bowiem wymieniony w art. 21 updf. Przychodem z pracy podlegającym opodatkowaniu na ogólnych zasadach będzie również dopłata do wczasów zakupionych przez pracownika w biurze podróży, wypłacenie tzw. wczasów pod gruszą z ZFŚS oraz świadczenia urlopowego. Jedyną formą dofinansowania wypoczynku zwolnioną z podatku (bez względu na kwotę) są dopłaty z ZFŚS do wypoczynku dzieci i młodzieży do lat 18. Dotyczy to:


wczasów, kolonii, obozów i zimowisk, w tym połączonych z nauką,

pobytu dzieci na leczeniu sanatoryjnym, w placówkach leczniczo-sanatoryjnych, rehabilitacyjno-szkoleniowych i leczniczo-opiekuńczych,

przejazdów związanych z tym wypoczynkiem i pobytem na leczeniu.
Zwolnienie przysługuje, jeśli wypoczynek został zorganizowany przez podmioty prowadzące działalność w tym zakresie (czyli np. biuro podróży).

11. Pozostałe zwolnienia

Art. 21 ust. 1 updf przewiduje jeszcze inne zwolnienia od podatku świadczeń otrzymywanych przez pracowników. Dotyczy to m.in:


wartości świadczeń ponoszonych za pracownika z tytułu zwrotu kosztów dojazdu do zakładu pracy, jeżeli pracodawca jest do tego zobowiązany wprost ustawami,

dochodów uzyskanych przez pracowników z tytułu ulgi w opłacie za energię elektryczną - w wysokości różnicy między ceną ustaloną dla nich i dla innych odbiorców,

zapomóg z ZFŚS wypłacanych w razie indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci,

pomocy finansowej ze środków ZFŚS wypłacane na zmniejszenie wydatków mieszkaniowych na zasadach rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 22 października 1998 r. (Dz. U. nr 134, poz. 876),

świadczeń na rehabilitację zawodową, społeczną i leczniczą osób niepełnosprawnych z zakładowych funduszy rehabilitacji,

dochodów z tytułu zakupu zakładowych budynków mieszkalnych lub lokali mieszkalnych - w wysokości różnicy między ich ceną rynkową a ceną zakupu.
Świadczenia nieodpłatne

Popularną formą gratyfikacji personelu są różne świadczenia rzeczowe, np. udostępnianie samochodów służbowych czy telefonów komórkowych do celów prywatnych, zakup polisy ubezpieczeniowej czy bonusy w postaci towarów bądź usług, świadczonych przez pracodawcę w ramach jego działalności po cenach niższych od rynkowych. Świadczenia te - nieodpłatne lub częściowo odpłatne - są przychodem z pracy, od którego co do zasady trzeba zapłacić podatek dochodowy. Jak ustalić wielkość tego przychodu, mówią art. 12 ust. 2 - 3 i art. 11 ust. 2 - 2b updf. Zgodnie z nimi wartość pieniężną świadczeń w naturze, przysługujących na podstawie odrębnych przepisów (a więc tych, które pracodawca ma obowiązek ponieść), gdy ich przedmiotem są rzeczy lub usługi wchodzące w zakres działalności pracodawcy, ustala się według przeciętnych cen stosowanych wobec innych odbiorców. Tak np. wycenia się parę butów, które zatrudniony dostał od pracodawcy prowadzącego sklep obuwniczy.

Wartość pieniężną innych świadczeń nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych ustala się następująco:


gdy są w naturze - po cenach rynkowych, stosowanych w obrocie rzeczami i prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu, stopnia zużycia, czasu i miejsca uzyskania,

gdy chodzi o inne nieodpłatne świadczenia w postaci:
- usług wchodzących w zakres działalności gospodarczej - według cen stosowanych wobec innych odbiorców,

- usług zakupionych - według cen zakupu,

- udostępnienia lokalu lub budynku - według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu,

- inne - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług, udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu, stopnia zużycia, czasu i miejsca uzyskania,


gdy są częściowo odpłatne - w wysokości różnicy między wartością tego świadczenia określoną według wskazanych reguł a odpłatnością ponoszoną przez pracownika.
Co nie jest przychodem

Niektórych wypłat, choć ściśle związanych z zatrudnieniem, nie zalicza się do przychodów z pracy, np. świadczeń, które nie są imiennie skierowane do konkretnego pracownika (nie jest więc możliwe określenie ich wartości przypadającej na konkretną osobę). Mówi o tym Ministerstwo Finansów w pismach z: 31 sierpnia 1995 r. (nr PO 5/1-3157/0650/95) i 7 stycznia 1998 r. (nr PO 3-7301/722-770/WK/97). Przykładowo: jeśli pracodawca dofinansowuje organizowane przez siebie imprezy turystyczne, sportowe i kulturalne, to - gdy wydatki te nie są imiennie adresowane do pracownika - nie stanowią jego przychodu z pracy. Nie trzeba zatem ich dzielić przez liczbę uczestników i doliczać do każdego wynagrodzenia.

Przychodem z pracy nie są również świadczenia związane z usługami leczniczymi, jeśli nie jest możliwe określenie ich wartości na poszczególnych pracowników, gdyż np. prywatną klinikę szef opłaca ryczałtem (bez względu na to, czy pracownik korzysta ze świadczeń leczniczych, czy nie). Także wydatki związane z sfinansowaniem przez pracodawcę obowiązkowych badań lekarskich pracowników nie są dla nich przychodem ze stosunku pracy. Dotyczy to również zasiłku chorobowego, należnego zatrudnionemu chorującemu dłużej niż 33 dni w danym roku (czyli od 34. dnia choroby) ze środków ZUS (choć wypłaca go pracodawca, potrącając następnie wypłaconą kwotę ze składek odprowadzanych do ZUS).


Przykład

Jakie obowiązki ciążą na pracodawcy w przypadku wypłaty wynagrodzenia rodzinie zmarłego pracownika? Wynagrodzenie to nie jest już przychodem ze stosunku pracy. Dla członka rodziny (np. żony zmarłego) stanowi ono przychód z praw majątkowych, o których mowa w art. 18 updf. Nie jest to dochód zwolniony z opodatkowania. Zakład pracy jako płatnik ma obowiązek - stosownie do art. 41 updf - pobrać zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości 20 proc. i odprowadzić ją na konto urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę płatnika. Musi również - zgodnie z art. 42 ust. 3 updf - przesłać małżonce zmarłego do 31 stycznia 2004 r. informację PIT-8B o wysokości przychodu, dochodu i pobranej zaliczki na podatek.

Koszty uzyskania przychodu

Obliczając należny podatek, uwzględnia się koszty uzyskania przychodu (dalej: kup), które pomniejszają przychód do opodatkowania. Kup ze stosunku pracy uwzględnia się w dwóch formach:


zryczałtowanej lub

faktycznie poniesionych wydatków.
RYCZAŁT KWOTOWY

Wysokość zryczałtowanych kup, jakie przysługują pracownikowi, zależy od dwóch czynników:


miejsca pracy,

liczby nawiązanych stosunków pracy.
Koszty te ustala się w stałej kwocie miesięcznej. Bez znaczenia jest przy tym wymiar czasu pracy (pełny bądź niepełny), liczba dni przepracowanych w danym miesiącu (w skrajnej sytuacji pracownik może nie przepracować żadnego dnia w miesiącu) ani wysokość otrzymanego wynagrodzenia. Podstawą ich potrącenia jest sam fakt wypłaty w danym miesiącu wynagrodzenia ze stosunku pracy.


Przykład

Z powodu kłopotów finansowych pracodawca w ciągu roku nie wypłacał systematycznie wynagrodzeń. Czy pracownikom przepadną koszty za miesiące, w których nie było wypłaty, czy też mogą je oni uwzględnić w zeznaniu rocznym?

Jeśli w danym miesiącu - mimo świadczenia pracy przez pracownika - pracodawca nie wypłacił mu wynagrodzenia, to zgodnie z pismem MF z 31 maja 1993 r. (nr PO 2/10 - 8010 - 0938/93) pracownikowi i tak przysługują kup za ten miesiąc. W piśmie tym MF zaleca, by w takiej sytuacji przy obliczaniu podatku za cały rok podatkowy zakład pracy uwzględnił przysługujące pracownikowi kup również za te miesiące, w których pracownik świadczył pracę, a nie otrzymywał wynagrodzenia. Zdaniem MF koszty należą się zawsze, bez względu na to, czy zakład pracy wywiązał się ze swego obowiązku wypłaty w terminie wynagrodzeń, jeśli tylko pracownik zgodnie z umową świadczył pracę na rzecz zakładu.

1. Na kilku etatach

Zatrudnieni równocześnie u kilku pracodawców mają prawo do potrącenia kup od każdego przychodu z tytułu wynagrodzenia za pracę odrębnie. Maksymalnie wysokość tych kosztów w roku podatkowym nie może jednak przekroczyć 4,5 proc. górnej granicy pierwszego przedziału skali podatkowej. W 2003 r. ów roczny limit kosztów dla wieloetatowców to 1799,37 zł (mimo zamrożenia progów skali podatkowej koszty te zostały zwaloryzowane). Jeśli zatrudniony w kilku zakładach pracy przekroczy ten pułap (a więc gdy płatnicy potrącą mu łącznie wyższą kwotę), w zeznaniu rocznym powinien wykazać jedynie koszty do wysokości obowiązującego limitu.


Przykład:

Czy zatrudnionemu na dwóch etatach u tego samego pracodawcy przysługują podwyższone kup? Określając limit kosztów dla wieloetatowców, ustawa wspomina jedynie o zatrudnionych w kilku zakładach pracy. Podwyższone kup przysługują zatem, jeśli podatnik uzyskuje przychody z pracy równocześnie od kilku pracodawców. Jednak zgodnie z utrwaloną praktyką i wyjaśnieniami MF w piśmie z 24 marca 1995 r. (nr PO5/9-0261/95) przyjmuje się, że zawarcie przez pracownika z jednym i tym samym zakładem pracy każdej kolejnej umowy powoduje powstanie odrębnych stosunków pracy, traktowanych na równi z umowami zawartymi z różnymi zakładami pracy. Zatem kup przysługują z każdej odrębnie zawartej umowy o pracę niezależnie od tego, czy osoba świadczy pracę na rzecz jednego czy kilku pracodawców.

2. Dla dojeżdżających

Wysokość kup u zatrudnionych zarówno na jednym, jak i na kilku etatach może dodatkowo wzrosnąć, jeśli:


miejsce jego stałego lub czasowego zamieszkania leży poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, oraz

nie otrzymuje on dodatku za rozłąkę.
W takiej sytuacji limit kup może wzrosnąć o 25 proc. A zatem w tym roku dla dojeżdżających do pracy i zatrudnionych na jednym etacie to 124,95 zł miesięcznie i 1499,40 zł rocznie. Natomiast dla dojeżdżających wieloetatowców kwoty te wynoszą odpowiednio: 124,95 zł miesięcznie i 2249,21 zł rocznie. Możliwość zastosowania podwyższonej normy kosztów nie zależy od odległości dzielącej miejscowości, w których znajduje się miejsce zamieszkania i zakład pracy, ani też od tego, jakimi środkami komunikacji pracownik dociera do firmy. Aby jednak płatnik mógł uwzględnić podwyższone kup, pracownik musi złożyć na piśmie oświadczenie, że dojeżdża do pracy z innej miejscowości niż ta, w której znajduje się zakład pracy. Wystarczy, gdy złoży je raz. Jeśli nic się nie zmieni, nie trzeba go ponawiać w latach następnych. Gdy jednak pracownik zaprzestanie dojazdów do pracy z innej miejscowości, musi o tym powiadomić pracodawcę przed wypłatą wynagrodzenia za miesiąc, w którym zaszła ta zmiana. Nawet jeżeli pracownik nie złoży odpowiedniego oświadczenia, to - gdy rzeczywiście dojeżdżał do pracy z innej miejscowości - podwyższone kup może uwzględnić w rozliczeniu rocznym.


Przykład:

Y dojeżdża do pracy autobusem komunikacji miejskiej. Bilety na autobus dostaje co miesiąc od pracodawcy, który refunduje koszty dojazdu pracowników do pracy. Czy w związku z tą refundacją Y przysługują jeszcze zryczałtowane kup? Mimo zwrotu kosztów dojazdu do pracy w formie biletów pracownikowi należą się zryczałtowane kup. Jednak wartość biletów miesięcznych, otrzymanych od pracodawcy, stanowi dla niego przychód ze stosunku pracy i powinna być doliczona do wynagrodzenia.

PROCENTOWO

Wyjątkowo niektórzy pracownicy mogą korzystać ze zryczałtowanych kup, określonych procentowo w stosunku do wynagrodzenia. Dotyczy to osób uzyskujących w ramach stosunku pracy przychody z tytułu korzystania z praw autorskich i praw pokrewnych. Mają one prawo do zryczałtowanych kup w wysokości aż 50 proc. uzyskanego przychodu. Przedmiotem prawa autorskiego mogą być m.in. utwory literackie, publicystyczne, naukowe, programy komputerowe, dzieła plastyczne, fotograficzne, architektoniczne, utwory muzyczne, sceniczne, audiowizualne. Natomiast przedmiotem prawa pokrewnego jest m.in. prawo do artystycznych wykonań. O zastosowaniu 50-proc. kosztów decyduje wyłącznie fakt otrzymania przychodu za wykonanie utworu (dzieła), będącego przedmiotem prawa autorskiego lub prawa pokrewnego. Jednak możliwość jego uzyskania musi wynikać z umowy o pracę, a wynagrodzenie to musi być wykazane odrębnie. Przy czym przesłanką do zastosowania 50-proc. kup jest przeniesienie praw do utworu lub korzystanie z praw do niego. Sam fakt stworzenia utworu do niczego twórcy nie uprawnia.

Jeśli pracownik otrzymuje wynagrodzenie, na które składa się kilka elementów, to zryczałtowane 50-proc. koszty można potrącić z części, która mu przysługuje z tytułu korzystania z praw autorskich. Warto więc zaznaczyć w umowie o pracę, która część wynagrodzenia dotyczy dochodów z pracy twórczej. Inaczej mogą być trudności z ustaleniem wysokości wynagrodzenia, do którego stosuje się 50-proc. kup. W piśmie z 16 sierpnia 1995 r. (nr PO 5/8-7371-01609/95) MF stwierdził, że jeżeli z umowy o pracę nie wynika możliwość osiągania przez pracownika odrębnego wynagrodzenia wyłącznie z tytułu realizacji utworu w rozumieniu przepisów prawa autorskiego, kosztów uzyskania nie można odliczyć inaczej niż na podstawie art. 22 ust. 2 updf (a więc na zasadach ogólnych w określonej ustawowo kwocie). Zastosowanie 50-proc. kosztów do tej części przychodu, którą pracownik uzyskał z tytułu korzystania z praw autorskich, nie wyłącza możliwości potrącenia zwykłych kosztów pracowniczych od pozostałej części wynagrodzenia ze stosunku pracy, za wykonanie czynności niebędących przedmiotem prawa autorskiego. 50-proc. kup oblicza się, przyjmując za podstawę nie przychód pracownika (wynagrodzenie brutto), lecz przychód pomniejszony o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe.

WYDATKI FAKTYCZNE

Pracownik ma możliwość ustalenia kup ze stosunku pracy w wysokości faktycznie poniesionych wydatków. Dotyczy to jednak wyłącznie wydatków na dojazdy do pracy środkami transportu autobusowego, kolejowego, promowego lub komunikacji miejskiej (autobus, tramwaj, trolejbus, metro). Koszty w wysokości faktycznie poniesionej mogą być uwzględnione jedynie, gdy:


roczne zryczałtowane kup są niższe od wydatków na dojazd do zakładu (lub zakładów) pracy,

wydatki związane z dojazdami do pracy są udokumentowane imiennymi biletami okresowymi.
Koszty w wysokości faktycznie poniesionych wydatków można uwzględnić dopiero przy rocznym obliczeniu podatku. Może to zrobić sam pracownik, ewentualnie pracodawca, jeśli pracownik wyraził chęć, by rocznego rozliczenia podatku dokonał w jego imieniu płatnik. Podczas roku płatnik ma obowiązek potrącać koszty zryczałtowane, nawet jeśli pracownik przedłoży mu bilety okresowe poświadczające, że ponoszone przez niego miesięczne wydatki na dojazdy są wyższe od miesięcznych zryczałtowanych kup.

Obliczenie należnej zaliczki

Wypłacając wynagrodzenie ze stosunku pracy, pracodawca pełni funkcję płatnika. Ma obowiązek obliczenia, pobrania i wpłacenia do urzędu skarbowego zaliczki na podatek dochodowy. By obliczyć ją właściwie, musi on prawidłowo - według podanych zasad - określić przychody i koszy zatrudnionego. Podstawą obliczenia podatku jest dochód pracownika ze stosunku pracy (czyli przychód po odjęciu kup), pomniejszony o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe. Do wynagrodzenia pracownika pracodawca powinien też doliczyć wypłacone przez siebie zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego. Przy ustalaniu dochodu z pracy uwzględnia się także otrzymane przez pracownika świadczenia w naturze i inne nieodpłatne świadczenia. Jednak często przysługują one za okres dłuższy niż miesiąc. Aby uniknąć dysproporcji w wysokości zaliczki, wartość takiego świadczenia należy podzielić na poszczególne miesiące (i doliczać do przychodu stopniowo w kolejnych miesiącach). Jeśli nie da się określić, jaka część tych świadczeń przypada na miesiąc, a doliczenie całej ich wartości do wynagrodzenia w jednym miesiącu spowoduje, że zaliczka będzie niewspółmiernie wysoka w stosunku do wypłaty, zakład pracy na wniosek pracownika może ograniczyć pobór zaliczki za dany miesiąc i pobrać jej pozostałą część w następnych miesiącach. Zgodnie z art. 32 updf zaliczki pobierane przez pracodawcę od wynagrodzeń pracowników od stycznia do grudnia 2003 r. wynoszą:


19 proc. dochodu uzyskanego przez pracownika w danym miesiącu - począwszy od stycznia do tego miesiąca włącznie, w którym dochód pracownika uzyskany od początku roku u danego pracodawcy przekroczył 37 024 zł,

30 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu - za miesiące następujące po tym, w którym dochód pracownika liczony od początku roku przekroczył 37 024 zł,

40 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu - za miesiące następujące po tym, w którym dochód pracownika liczony od początku roku przekroczył 74 048 zł.
1. Kwota wolna

Pracodawca obniża zaliczkę o 1/12 kwoty, o którą zmniejsza się podatek, określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej (w 2003 r. to 44,17 zł). Zmniejszenie to stosuje się tylko wtedy, gdy pracownik przed pierwszą wypłatą wynagrodzenia złoży oświadczenie PIT-2, w którym stwierdzi, że:


nie otrzymuje emerytury lub renty,

nie osiąga dochodów z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną,

nie osiąga dochodów, od których jest zobowiązany samodzielnie opłacać zaliczki na podatek (z działalności gospodarczej, z najmu, dzierżawy, ze stosunku pracy otrzymywanych z zagranicy, z emerytur i rent uzyskiwanych z zagranicy bez pośrednictwa banków je wypłacających),

nie otrzymuje świadczeń pieniężnych od organu zatrudnienia,

określa ten zakład pracy jako właściwy do stosowania odliczenia, jeśli jednocześnie osiąga od innych zakładów pracy dochody ze stosunku służbowego, pracy, spółdzielczego stosunku pracy lub pracy nakładczej.
Oświadczenie to wystarczy złożyć tylko raz. Jednak pracownik ma obowiązek powiadomić pracodawcę o każdej zmianie stanu faktycznego wynikającego z oświadczenia PIT-2 przed wypłatą wynagrodzenia za miesiąc, w którym miała ona miejsce.

2. Dodatkowe zmniejszenie zaliczki

Pracodawca jest upoważniony do dodatkowego zmniejszenia zaliczki na podatek o kwotę 44,17 zł miesięcznie, jeżeli pracownik złoży oświadczenie, że zamierza opodatkować swoje dochody łącznie z małżonkiem lub na zasadach określonych dla osób samotnie wychowujących dzieci. Dodatkowym warunkiem jest jednak, by przewidywane dochody pracownika nie przekroczyły górnej granicy pierwszego przedziału skali podatkowej (37 024 zł), a małżonek lub dziecko nie uzyskały żadnych dochodów z wyjątkiem renty rodzinnej. Wówczas zaliczki na podatek wynoszą 19 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu i są pomniejszane łącznie o 88,34 zł.

Natomiast pracownicy uzyskujący zarobki mieszczące się w drugim i trzecim przedziale skali podatkowej, którzy chcą opodatkować swoje dochody wspólnie z małżonkiem lub według zasad przewidzianych dla samotnych rodziców, mogą już w trakcie roku skorzystać z opodatkowania według niższej stawki podatkowej. Jeśli pracownik złoży stosowne oświadczenie, w którym określi, że jego przewidywane dochody przekroczą górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej (37 024 zł) lub górną granicę drugiego przedziału skali podatkowej (74 048 zł), a małżonek albo dziecko nie uzyskają innych dochodów z wyjątkiem renty rodzinnej, lub dochody małżonka mieszczą się w niższych przedziałach skali, to zaliczki od początku roku włącznie do miesiąca, w którym dochód pracownika przekroczył 74 048 zł, wynoszą 19 proc., a za miesiące następne - 30 proc. uzyskanego w danym miesiącu dochodu. Oczywiście, jeśli pracownik złożył dodatkowo oświadczenie na formularzu PIT-2, to według ogólnych zasad pracodawca jest obowiązany zmniejszyć te zaliczki o 44,17 zł.

Składka zdrowotna

Zaliczkę na podatek obliczoną według wskazanych zasad pracodawca zmniejsza o kwotę składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, pobranej w danym miesiącu. Ale tylko do wysokości 7,75 proc. podstawy jej wymiaru. Od 1 stycznia 2003 r. cała składka wynosi 8 proc., a więc nieodliczona jej część - 0,25 proc. podstawy wymiaru - pomniejsza wynagrodzenie pracobiorcy. Gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy, to co do zasady składkę tę potrąca się z wynagrodzenia pracownika jedynie w kwocie nieprzekraczającej wysokości tej zaliczki.

Źródło:Rzeczpospolita


Komentarze

Wyświetlanie Sortowanie
Tylko zalogowani użytkownicy mogą komentować. Zarejestruj lub zaloguj się [4]
Links
  [1] http://www.bhpekspert.pl/index.php?name=News&catid=12
  [2] http://www.bhpekspert.pl/index.php?name=News&file=article&sid=752
  [3] http://www.bhpekspert.pl/index.php?name=News&catid=&topic=79
  [4] http://www.bhpekspert.pl/user.php