Ochrona życia lub zdrowia pracownika Prawo niewykonywania pracy Pracownik, który uzna, że warunki pracy stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla jego zdrowia lub życia, może odmówić wykonywania pracy bez narażenia się z tego tytułu na negatywne konsekwencje. Artykuł 210 kodeksu pracy zapewnia pracownikowi możliwość obrony swoich interesów w sytuacji lekceważenia przez pracodawcę obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z nim, pracownik ma prawo do powstrzymania się od wykonywania pracy w przypadku, gdy: - warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, - wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom. O powstaniu takiej sytuacji pracownik musi niezwłocznie zawiadomić przełożonego. Powyższe prawo przysługuje tylko pracownikom. Oznacza to, iż nie mogą z niego korzystać inne osoby, zwłaszcza wykonujące pracę w ramach niepracowniczego zatrudnienia, np. żołnierze czy policjanci. Tylko przy zagrożeniu życia lub zdrowia Nie każde naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy usprawiedliwia pracownika, który zdecydował się nie wykonywać powierzonej mu pracy, a tylko takie, które stwarza zagrożenie dla zdrowia lub życia. Oceny sytuacji dokonuje sam pracownik. Jednak może się to wiązać dla niego z pewnym ryzykiem, jeśli jego ocena stanu naruszenia bhp i rozmiarów zagrożenia okaże się błędna. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zaistniałego zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, musi jednak niezwłocznie zawiadomić o tym przełożonego. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia (jeśli zajdą sytuacje określone w art. 210 ust. 1 i 2 k.p., usprawiedliwiające takie postępowanie) pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Niedyspozycja psychofizyczna pracownika W myśl art. 210 ust. 4 k.p., pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego aktualny stan nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób. Wymaga to jednak wcześniejszego zawiadomienia przełożonego. Przepisy nie wymagają, aby stan niedyspozycji psychofizycznej pracownika musiał potwierdzić lekarz. Prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej wymienia załącznik do rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz.U. nr 62, poz. 287). Należą do nich m.in. prace remontowo-konserwacyjne przy amunicji i jej konfekcjonowaniu, prace związane z oczyszczaniem terenu z przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych, prace maszynisty maszyn wyciągowych, pilota morskiego, prace przy technicznej obsłudze wodowania statków, prace na wiaduktach i mostach, prace pilota samolotowego, śmigłowcowego i szybowcowego, prace kontrolera ruchu lotniczego, kierowcy autobusowego itp. Rozporządzenie wymienia 36 rodzajów prac, przy których wykonywaniu sprawność psychofizyczna pracownika ma decydujące znaczenie dla bezpieczeństwa pracownika i innych osób. Za czas powstrzymania się od pracy ze względu na niedyspozycję psychofizyczną pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie. Zgodnie z art. 210 ust. 5 k.p., prawa do powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia nie mają pracownicy, do których obowiązków należy ratowanie życia ludzkiego lub mienia. Do tej grupy pracowników należą głównie osoby zatrudnione w ratownictwie morskim lub górniczym oraz strażacy.