Wygaśnięcie stosunku pracy nie jest równoznaczne z jego rozwiązaniem. Zachodzi ono w szczególnych przypadkach. Jednym z nich jest śmierć pracownika lub pracodawcy. Art. 631 k.p.
§ 1. Z dniem śmierci pracownika stosunek pracy wygasa.
§ 2. Prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą po śmierci pracownika, w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. W razie braku takich osób prawa te wchodzą do spadku.
W kwietniu 2002 r. zmarł pracownik. Czy w tej sytuacji pracodawca może żonie zmarłego pracownika wypłacić wynagrodzenie za przepracowane dni, nagrodę jubileuszową oraz ekwiwalent za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy bez orzeczenia sądu?
Z chwilą śmierci pracownika stosunek pracy wygasa z mocy prawa. Prawa majątkowe wynikające z tego stosunku pracy przechodzą w równych częściach na określone tym artykułem osoby.
Należą do nich małżonek oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Analizując zapis tego artykułu, Sąd Apelacyjny w Katowicach w postanowieniu z 11 grudnia 1996 r. (III APz 18/96, OSA 1998/10/40) ustalił, że przepis art. 631 § 2 k.p. dotyczy materii wejścia w konkretne prawa po zmarłym pracowniku, a regulacja ta określa istotne uproszczone, bo z pominięciem prawa spadkowego, zasady realizacji świadczeń wynikających ze stosunku pracy, w którym pozostawał zmarły pracownik, na rzecz jego najbliższej rodziny.
Realizacja tych świadczeń będzie mogła następować na rzecz małżonka i innych członków rodziny, bez wymogu uprzedniego formalnego orzeczenia przez sąd spadkowy o stwierdzeniu praw do spadku i podziale tego spadku.
Wskazując na powyższe, pracodawca wypłaca żonie zmarłego pracownika wynagrodzenie, nagrodę jubileuszową i ekwiwalent pieniężny za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy.
Po zmarłym pracowniku mogą pozostać również prawa niemajątkowe. Jednak w tym przypadku wygasają one z dniem śmierci pracownika, ponieważ są ściśle związane z jego osobą.
Ponadto na wymienione w tym przepisie osoby nie przechodzą zobowiązania majątkowe pracownika wobec pracodawcy. Wchodzą one do długów spadkowych i stanowią część masy spadkowej po zmarłym.
Art. 632 k.p. § 1. Z dniem śmierci pracodawcy umowy o pracę z pracownikami wygasają, z zastrzeżeniem przepisu § 3.
§ 2. Pracownikowi, którego umowa o pracę wygasła z przyczyn określonych w § 1, przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia,
a w przypadku zawarcia umowy o pracę na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy – w wysokości wynagrodzenia za okres 2 tygodni.
§ 3. Przepis § 1 nie ma zastosowania w razie przejęcia pracownika przez nowego pracodawcę na zasadach określonych w art. 231.
Mąż mój pracował u prywatnego pracodawcy. W marcu br. pracodawca zmarł. Proszę o wyjaśnienie, kto rozwiąże stosunek pracy, jakie świadczenia przysługują mężowi, a także kto je wypłaci?
Śmierć pracodawcy powoduje wygaśnięcie stosunku pracy tylko wówczas, gdy wraz z jego śmiercią ustaje działalność zakładu pracy.
Wygaśnięcie stosunku pracy w następstwie śmierci pracodawcy powoduje konieczność wypłaty pracownikowi odszkodowania za okres wypowiedzenia, a w przypadku umów na czas określony lub na czas wykonywania określonej pracy w wysokości wynagrodzenia za okres 2 tygodni.
Przepisy Kodeksu pracy nie określają podmiotu zobowiązanego do wydania świadectwa pracy w przypadku śmierci pracodawcy.
W takiej sytuacji obowiązki te przechodzą na spadkobierców zgodnie z zasadami prawa spadkowego (art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 k.p.).
Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z 22 lutego 1994 r. (I PZP 1/94, OSNAP 1994/2/23), wskazując, iż w razie śmierci pracodawcy prowadzącego działalność gospodarczą na podstawie wpisu w ewidencji takiej działalności, jego spadkobiercy wstępują w prawa i obowiązki pracodawcy w ramach stosunków pracy z pracownikami zatrudnionymi przez zmarłego.
Nie dotyczy to sytuacji, w której w skład spadku nie wchodzi zakład pracy w całości lub części w rozumieniu art. 231 § 2 k.p. W takim przypadku stosunki pracy wygasają.
Jeżeli prowadzony przez zmarłego pracodawcę zakład pracy zostaje przejęty przez inną osobę, osoba ta wchodzi w prawa i obowiązki wynikające ze stosunków pracy nawiązanych przez zmarłego pracodawcę.