Przepisy Kodeksu pracy określają prawa i obowiązki stron w stosunku pracy. Za strony stosunku pracy uważa się pracodawcę i pracownika. Art. 3 k.p. Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników. Czy można uznać za pracodawcę kierownika sklepu należącego do sieci super-marketu Elefant, jeśli ze statutu firmy wynika, że wszystkich pracowników zatrudnia i zwalnia prezes spółki? Przepis art. 3 k.p. definiuje pojęcie pracodawcy jako jednostkę organizacyjną, która nie posiada osobowości prawnej. Pracodawcą jest również osoba fizyczna zatrudniająca pracowników. Tak pojmowany pracodawca jest podmiotem zatrudniającym, czyli podmiotem stosunku pracy. Ze stosunku pracy wynikają wzajemne obowiązki jego podmiotów, spośród których głównymi są obowiązek świadczenia pracy przez pracownika i obowiązek wypłaty za tę pracę wynagrodzenia przez pracodawcę.
Wynagrodzenie jest wyłącznie przedmiotem zobowiązania pracodawcy. Tylko pracodawca jest dłużnikiem pracownika i tylko przeciwko pracodawcy przysługują pracownikowi – wierzycielowi roszczenia płacowe. Nie jest pracodawcą jednostka organizacyjna wyznaczona przez podmiot zatrudniający jako miejsce wykonywania pracy. Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 23 lutego 1999 r., I PKN 594/98 (OSNAP 2000/8/299). Obowiązek świadczenia pracy jest realizowany przez pozostawanie w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę do wykonywania pracy. Zakład pracy (miejsce wykonywania pracy) nie staje się wskutek tego pracodawcą. Właściwością pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy jest jej świadczenie w warunkach podporządkowania. Pracodawcy przysługuje kompetencja do wydawania poleceń dotyczących pracy, tj. sposobu, miejsca i czasu jej wykonywania. Jak wynika z powyższych wyjaśnień, pracodawcą nie będzie kierownik sklepu, mimo że nadzoruje wykonywanie pracy w miejscu pracy wskazanym w umowie. Pracodawcą w tym przypadku będzie prezes spółki. Art. 31 k.p. § 1. Za pracodawcę, będącego jednostką organizacyjną, czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba. § 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do pracodawcy będącego osobą fizyczną, jeżeli nie dokonuje on osobiście czynności, o których mowa w tym przepisie. We wrześniu 2001 r. pracodawca ustnie upoważnił mnie do podpisywania w jego imieniu umów o pracę. Czy w świetle obowiązującego prawa mogę podpisywać w jego imieniu umowy o pracę? Przepis art. 31 k.p. rozstrzyga wątpliwości związane z dokonywaniem czynności prawnych z zakresu prawa pracy w imieniu pracodawcy będącego wyodrębnioną jednostką organizacyjną. Czynności tych dokonuje upoważniona osoba fizyczna będąca kierownikiem tej jednostki albo inna upoważniona osoba w określonym przez kierownika zakresie. Wyznaczenie osoby reprezentującej pracodawcę (art. 31 k.p.) może nastąpić na podstawie przepisów prawa określających, kto w imieniu jednostki organizacyjnej dokonuje czynności prawnych z zakresu prawa pracy (reprezentuje ją wobec pracowników) bądź na podstawie postanowień statutu, umowy spółki czy indywidualnego wyznaczenia takiej osoby (oświadczenie woli właściciela jednostki organizacyjnej lub jej organu statutowego). Przepis art. 31 k.p. nie określa, w jakiej formie powinno nastąpić wyznaczenie, jednak ze względu na to, iż działanie tej osoby stanowi postać pełnomocnictwa ogólnego w rozumieniu art. 98 k.c., powinno być ono (zgodnie z dyspozycją art. 99 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.c.) pod rygorem nieważności udzielone na piśmie. Art. 5 k.p. Jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nie uregulowanym tymi przepisami. Jestem nauczycielem akademickim. Czy w stosunku do tej grupy pracowników mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy w części dotyczącej czasu pracy?
Uregulowania zawarte w art. 5 k.p. określają stosunek powszechnego prawa pracy do innych przepisów pozakodeksowych, w tym również do prawa branżowego. Z przepisu tego wynika, że Kodeks pracy ma zastosowanie do określonych grup zawodowych w zakresie nie uregulowanym przepisami szczególnymi. W praktyce oznacza to, iż przepisy szczególne mają zastosowanie do objętych nimi pracowników nawet wówczas, gdy są mniej korzystne dla tych pracowników. Do przepisów szczególnych możemy zaliczyć: • pragmatyki służbowe, czyli akty prawne dotyczące określonych grup pracowników, np. nauczycieli, nauczycieli akademickich, • pragmatyki służbowe dotyczące funkcjonariuszy służb paramilitarnych, • pragmatyki wydane przez Radę Ministrów na podstawie delegacji wynikającej z art. 298 k.p. dotyczące pracowników zatrudnionych w niektórych działach służby państwowej i zakładach opieki zdrowotnej. Czas pracy dla nauczycieli akademickich jest uregulowany w art. 101 ustawy z 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.). Dlatego przepisy Kodeksu pracy dotyczące czasu pracy nie będą miały w tym przypadku zastosowania. Art. 6 k.p. § 1. Stosunek pracy między obywatelem polskim a polskim przedstawicielstwem, misją lub inną placówką za granicą podlega przepisom kodeksu.
§ 2. Stosunek pracy między obywatelem polskim a przedstawicielstwem, misją albo inną placówką państwa obcego lub instytucji międzynarodowej, działającymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, podlega przepisom kodeksu, jeżeli umowy, układy lub porozumienia międzynarodowe nie stanowią inaczej. Jestem obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej i zostałem zatrudniony w ambasadzie amerykańskiej. Czy w stosunku do mnie będą miały zastosowanie przepisy Kodeksu pracy? Zatrudnienie obywatela polskiego na terytorium państwa polskiego odbywa się na podstawie przepisów polskiego prawa pracy. Wyjątki od tej zasady mogą wynikać z umów, układów lub porozumień międzynarodowych i dotyczą jedynie zatrudniania obywateli polskich przez przedstawicielstwa, misje albo inne placówki państwa obcego lub instytucje międzynarodowe, działające na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Dlatego zatrudnienie obywatela polskiego przez ambasadę amerykańską odbywa się zgodnie z polskim prawem pracy. Przepisy prawa pracy będą miały zawsze zastosowanie do zatrudnienia obywateli polskich przez polskie przedstawicielstwo, misję lub inną placówkę za granicą.