Szef na dywaniku Pracownicy najczęściej oskarżają pracodawców o nieprzestrzeganie terminów wypłaty wynagrodzeń, przekraczanie czasu pracy i zmuszanie do pracy ponad ustalone w umowie normy – wynika z danych Państwowej Inspekcji Pracy za 2001 rok. Gdy pracodawca nie przestrzega przepisów pracy, możemy wnieść skargę do okręgowego inspektoratu pracy. Nie musimy się obawiać, że nasze dane zostaną ujawnione. Skarga rozpatrywana jest bowiem bez podawania nazwiska osoby, która ją wnosi. Często jednak pracownicy nie korzystają z tego prawa w obawie przed utratą pracy. Pracodawcy zazwyczaj tłumaczą omijanie przepisów trudną sytuacją na rynku pracy i koniecznością redukcji kosztów. Jak wynika z danych PIP najczęściej popełnianym przez pracodawców wykroczeniem są nieprawidłowości w wypłacie wynagrodzeń. Inspektorzy pracy od sierpnia ubiegłego roku mogą nakazać pracodawcy wypłatę wynagrodzenia za pracę oraz innego świadczenia przysługującego pracownikowi np. premii, dodatków, zasiłków z ubezpieczenia społecznego. Do końca ubiegłego roku inspektorzy pracy wydali decyzje, zgodnie z którymi pracodawcy musieli wypłacić różnego rodzaju świadczenia dla ponad 35 tys. pracowników na kwotę 50,7 mln zł. Kolejnym wykroczeniem pracodawców jest zmuszanie pracowników do pracy w godzinach nadliczbowych, w niedziele oraz w dni wolne od pracy bez podwyższenia stawki wynagrodzenia. W ubiegłym roku aż 98 proc. pracodawców przekroczyło przepisy o czasie pracy.
Umowa, ale o co? Pracodawca popełnia wykroczenie podpisując z pracownikiem np. umowę o dzieło czy umowę-zlecenie, pomimo że występuje stosunek pracy. - Rzadko jednak to wykroczenie wychodzi na światło dzienne - mówi Mieczysław Szczepański, zastępca okręgowego inspektora pracy w Gdańsku. - Gdy wykonujemy pracę pod nadzorem kierownika i otrzymujemy za nią cykliczne wynagrodzenie to powinna być zawarta umowa o pracę - informuje Mieczysław Szczepański. - Jeśli tak się nie dzieje, pracodawca popełnia wykroczenie. Inspektor pracy może wnieść pozew do sądu pracy w celu ustalenia istnienia stosunku pracy. "Nadal występuje zatrudnianie "na czarno", czyli bez zawierania jakiejkolwiek umowy i bez ponoszenia przez pracodawcę kosztów związanych z pracowniczym stosunkiem pracy - czytamy w sprawozdaniu Głównego Inspektoratu Pracy z działalności PIP w 2001 roku. - Rozszerza się na coraz nowe branże tzw. samozatrudnianie. Polega ono na skłanianiu pracowników do rejestrowania samodzielnej działalności gospodarczej, a następnie na powierzaniu im dotychczasowej pracy w ramach umów cywilnoprawnych. Działania takie szczególnie często mają miejsce w budownictwie i transporcie." ZUS informuje, że większość samozatrudnionych odprowadza najniższe - z tych, które obowiązują - składki ubezpieczeniowe. Wpływa to negatywnie na wysokość ich przyszłej emerytury. Bezrobocie rodzi patologie Wiele wykroczeń pracodawców pozostaje nieujawnionych. "Do twierdzenia takiego upoważnia fakt, że corocznie gros skarg składanych jest w okresie wypowiedzenia, po rozwiązaniu stosunku pracy lub przez osoby trzecie - czytamy w sprawozdaniu GIP. - Zatrudnieni starają się natomiast składać skargi anonimowo. Symptomatyczny jest też znikomy odsetek skarg dotyczących bezpieczeństwa pracy. Dowodzi to, że sytuacja na rynku pracy czyli wysokie bezrobocie generuje patologiczne zjawiska w sferze ochrony pracy. Pracownicy, aby otrzymać i utrzymać pracę, przystają na każde warunki." Skarga anonimowa i autoryzowana Mieczysław Szczepański, zastępca okręgowego inspektora pracy w Gdańsku - Są dwa rodzaje skarg wnoszonych przez pracowników: skarga anonimowa i autoryzowana. Skarga anonimowa nie musi być rozpatrywana. Inspektorzy zajmują się nią tylko wtedy gdy dotyczy bezpieczeństwa, zdrowia i życia pracownika. Przy skardze autoryzowanej pracownik podaje swoje dane, nazwę firmy i zarzuty wobec pracodawcy. Inspektor prowadzi kontrolę nieujawniając pracodawcy co jest jej przyczyną. W ciągu 30 dni inspektor informuje skarżącego o wynikach kontroli. Odpowiedź dotyczy tylko skargi wniesionej przez pracownika. Jeśli inspektor stwierdzi, że zostało naruszone prawo pracownicze, nakłada karę na pracodawcę. Jeśli np. pracodawca nie wypłacił ekwiwalentu za urlop może zostać ukarany mandatem do 500 zł. Inspektor pracy może też skierować wniosek do sądu. Ten zaś ma prawo nałożyć karę na pracodawcę w wysokości do 5 tys. zł.
Więcej skarg W 1991 r. do PIP wpłynęło około 8 tys. skarg. W ubiegłym roku było ich już 35 tysięcy. Ponad 80 proc. skarg uznawanych jest przez inspektorów pracy za zasadne. Zdaniem inspektorów, wzrost skarg wynika z przejścia do gospodarki wolnorynkowej, głębokimi zmianami w prawodawstwie pracy oraz nieznajomością obowiązującego prawa przez pracodawców. Do początku artykułu