Nagrody i wyróżnienia Nagrody są świadczeniem pieniężnym na rzecz pracownika, a wyróżnienia mają charakter niepieniężny. W znowelizowanym w 1996 r. Kodeksie pracy odstąpiono od zamieszczania katalogu nagród i wyróżnień, które zawierał skreślony art. 106 (nagroda pieniężna, pochwała pisemna, pochwała publiczna, dyplom uznania, inne wyróżnienia przewidziane w poszczególnych gałęziach lub zakładach pracy), ponieważ przepis ten niepotrzebnie ingerował w autonomię pracodawców. Z art. 105 i art. 107 k.p. wynika, że przyznanie nagrody lub wyróżnienia zależy od swobodnego uznania pracodawcy. Sprawą jego uznania jest również określona wysokość nagrody lub dobór środka, za pomocą którego pragnie on wyróżnić pracownika. Jak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 8 czerwca 1977 r., I PR 175/76 (nie publikowany), "uznaniowy charakter nagrody polega na tym, że zarówno przyznanie jej pracownikowi, jak i określenie wysokości nagrody należy do zakresu swobodnego uznania zakładu pracy". Z art. 105 i art. 107 k.p. nie wynika żadne roszczenie pracownika o przyznanie nagrody lub wyróżnienia. Pracownik nie może domagać się przed sądem przyznania mu nagrody, powołując się na swoje wybitne zasługi wobec pracodawcy. Swoboda pracodawcy dotyczy tylko nagród w ścisłym tego słowa znaczeniu (w odróżnieniu od premii), tj. świadczeń uznaniowych, których przyznanie nie jest uzależnione od spełnienia przez pracownika przesłanek określonych różnej rangi przepisami prawa pracy. W tym zakresie występuje duża różnorodność nazewnictwa i często nagrody nazywane są premiami uznaniowymi, a premie o charakterze roszczeniowym (zwane regulaminowymi) - nagrodami. Pracownik nabywa roszczenie o nagrodę z chwilą zawiadomienia go o przyznaniu nagrody. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 21 września 1990 r., I PR 236/90 ("Służba Pracownicza" z 1991 r., nr 6, str. 28) przyznanie pracownikowi świadczenia o charakterze nieobowiązkowym rodzi prawo domagania się wypłaty takiego świadczenia. Jeżeli pracodawca zawiadomił pracownika o przyznaniu nagrody, a następnie odmawia mu jej wypłacenia, pracownik może wystąpić do sądu pracy o zasądzenie należnej nagrody. Kryteria przyznania nagrody lub wyróżnienia
Kryteria wymienione w art. 105 k.p. (szczególne przyczynianie się do wykonywania zadańzakładu przez "wzorowe wypełnianie swoich obowiązków, przejawianie inicjatywy w pracy i podnoszenie jej wydajności oraz jakości") należy uznać za wskazówkę pod adresem pracodawców, zgodnie z którą nagrodami i wyróżnieniami należy wynagradzać pracowników przejawiających ponadprzeciętne zaangażowanie w pracy i osiągających ponadprzeciętne wyniki. Akcent położony jest przede wszystkim na postawę pracownika wobec obowiązków, tj. na jego sumienność (art. 100 § 1 k.p.). Postępowanie pracodawcy zgodnie z kryteriami zawartymi w art. 105 k.p. odgrywa także ważną rolę motywacyjną wobec załogi. Uznaniowość nagród i wyróżnień oraz w zasadzie orientacyjny charakter przesłanek, którymi powinien kierować się pracodawca w przyznawaniu nagród i wyróżnień, nie oznacza, że jego polityka w tym zakresie może być całkowicie dowolna. W skrajnych przypadkach nagradzanie i wyróżnianie pracowników na to nie zasługujących, a pomijanie tych, którzy zasłużyli, może być uznane za naruszenie obowiązku obiektywizmu i sprawiedliwości przy ocenie pracowników oraz wyników ich pracy (art. 94 pkt 9 k.p.). Postępowanie naruszające zasadę równego traktowania pracowników może spotkać się z negatywną reakcją związków zawodowych. Według wyroku Sądu Najwyższego z 19 grudnia 1990 r., I PR 170/90 ("Orzecznictwo Gospodarcze" z 1991 r., nr 3, poz. 64) "uznanie (w zakresie przyznawania nagród) nie tworzy ani uprawnienia do stosowania dowolności, ani do nadużywania kompetencji, ani też - co jest oczywiste - do dyskryminowania dowolnie określonych osób czy ich grup". Konsultacja z organizacją związkową Pracodawca, chcąc przyznać nagrodę lub wyróżnienie pracownikowi, który jest objęty obroną zakładowej organizacji związkowej w indywidualnych sprawach pracowniczych, ma obowiązek zasięgnięcia opinii tej organizacji (art. 107 § 1 k.p.). Zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) w sprawach indywidualnych stosunków pracy związki zawodowe reprezentują prawa i interesy swoich członków, a na wniosek pracownika nie zrzeszonego związek zawodowy może podjąć się obrony także jego praw i interesów wobec pracodawcy. Wymóg zasięgnięcia opinii związku zawodowego jest instrumentem kontroli społecznej decyzji pracodawcy o przyznaniu nagrody lub wyróżnienia, choć raczej rzadko zdarza się, by organizacja związkowa wypowiedziała się przeciwko przyznaniu pracownikowi nagrody lub wyróżnienia. Organizacja związkowa może w każdym czasie wystąpić do pracodawcy o przyznanie nagrody lub wyróżnienia reprezentowanemu przez nią pracownikowi, co wynika z jej prawa do reprezentowania indywidualnych praw i interesów pracowników objętych jej obroną.
Przyznanie pracownikowi nagrody lub wyróżnienia bez zasięgnięcia opinii reprezentującej pracownika organizacji związkowej nie pozbawia pracownika prawa do jej otrzymania. Zakładowa organizacja związkowa ma tylko udział opiniodawczy, a nie stanowiący. Pracodawca może przyznać pracownikowi nagrodę lub wyróżnienie wbrew negatywnej opinii zakładowej organizacji związkowej. Wpisanie nagrody do akt osobowych pracownika Zgodnie z art. 107 § 2 k.p. odpis zawiadomienia o przyznaniu nagrody lub wyróżnienia składa się do akt osobowych pracownika, ponieważ - poza jednorazowym uznaniem dla postawy i zasług pracownika - jego nagrodzenie i wyróżnienie kształtuje na przyszłość pozytywną opinięo nim. W prawidłowo funkcjonującym zakładzie pracy okoliczności te powinny być brane pod uwagę w polityce płac i awansów. Dokumenty związane z przyznaniem pracownikowi nagród i wyróżnień pracodawca ma obowiązek przechowywać w części "B" akt osobowych (§ 6 ust. 2 pkt 2g rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika - Dz.U. Nr 62, poz. 286, wydanego na podstawie delegacji z art. 2981 k.p.). Zawiadomienie o przyznaniu pracownikowi nagrody Zawiadomienie o przyznaniu pracownikowi wyróżnienia --------------------------------------------------------------------------------
Zawiadomienie o przyznaniu pracownikowi nagrody Firma "Plast - mal" Warszawa, 3 sierpnia 2001 r. ul. Piłsudskiego 22 (miejscowość, data) 00-801 Warszawa Pani Maria Krawczyk główny księgowy w firmie Za wzorowe wypełnianie swoich obowiązków pracowniczych, wykazywanie twórczej inicjatywy, a w szczególności za podnoszenie jakości i wydajności pracy w firmie i zwiększone w lipcu zaangażowanie, polegające na opracowywaniu strategii finansowej dla firmy na 2002 r., przyznaję Pani nagrodę w wysokości 2000 zł (słownie: dwa tysiące zł). Mariusz Kempka (podpis pracodawcy lub osoby go reprezentującej) Odpis zawiadomienia dołącza się do akt osobowych pracownika. -------------------------------------------------------------------------------- Zawiadomienie o przyznaniu pracownikowi wyróżnienia Przedsiębiorstwo Przetwórstwa Kalisz, 2 sierpnia 2001 r. Owocowo-Warzywnego "Wisienka" (miejscowość, data) ul. Kościuszki 108 62-800 Kalisz Pan Marek Krajski główny technolog przedsiębiorstwa Składamy Panu serdeczne podziękowania za trud wkładany w swoją pracę, za podnoszenie jej jakości i wydajności oraz za wzorowe wypełnianie obowiązków pracowniczych. Szczególne uznanie należy się Panu za wprowadzenie przez nasze przedsiębiorstwo na rynek konsumencki - dzięki Pana inwencji twórczej - nowego rodzaju dżemu, którego produkcja przyniosła przedsiębiorstwu duże korzyści finansowe. Dzięki temu na rynku owocowo-warzywnym ukształtował się pozytywny wizerunek firmy i została ona zauważona przez potencjalnych klientów. W związku z powyższym pragniemy Panu złożyć życzenia wszelkiej pomyślności w życiu osobistym i wielu sukcesów zawodowych w przyszłości. Katarzyna Jędrzejewska (podpis pracodawcy lub osoby go reprezentującej) Odpis zawiadomienia dołącza się do akt osobowych pracownika.