Świadczenia [1]: Kiedy należy się odprawa emerytalna [2]

Autor : God Dodano: 14-11-2006 - 20:56
Pracodawca i Pracown [3]
MUSI BYĆ ZWIĄZEK MIĘDZY USTANIEM STOSUNKU PRACY I NABYCIEM PRAWA DO EMERYTURY
Kiedy należy się odprawa emerytalna
Pracownikowi przechodzącemu na rentę lub emeryturę pracodawca wypłaca odprawę finansową. Aby to jednak zrobić, musi istnieć związek między ustaniem stosunku pracy i nabyciem prawa do emerytury lub renty

- Czy otrzymam od pracodawcy odprawę emerytalną, jeżeli od lutego 2003 r. w wyniku zwolnień grupowych przebywałem na zasiłku dla bezrobotnych, później na zasiłku przedemerytalnym (nigdzie w tym czasie nie pracowałem), a od sierpnia 2006 r. pobieram emeryturę? Czy taki związek między ustaniem stosunku pracy i nabyciem prawa do emerytury może mieć charakter funkcjonalny? -

Niestety, czytelnikowi nie przysługuje odprawa emerytalna od pracodawcy. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 20 września 2005 r. (II PK 20/05) prawo do odprawy pieniężnej przewidzianej w art. 921 § 1 k.p. ocenia się według stanu prawnego obowiązującego w dniu ustania stosunku pracy.

Co prawda w tym wyroku Sąd Najwyższy zajmował się nieobowiązującą już ustawą z 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy ( DzU z 2002 r. nr 112, poz. 980 ze zm.), ale rozstrzygał o dacie ustania stosunku pracy i przejściu na świadczenie. A ta ma duże znaczenie, ale nie tylko! Czytelnik odchodził z firmy w wyniku zwolnień grupowych w 2003 r., ale nie bezpośrednio na emeryturę (jako bezrobotny otrzymywał zasiłek). Do uzyskania świadczenia emerytalnego brakowały mu jeszcze wtedy 3 lata.

Kiedy jeszcze nie przysługuje

Na odprawę z art. 921 § 1 k.p. nie może też liczyć ten pracownik, który w wyniku rozwiązania stosunku pracy będzie korzystał ze świadczenia przedemerytalnego. Potwierdził to Sąd Najwyższy 6 maja 2003 r. (I PK 257/2002). Uznał, że rozwiązanie stosunku pracy, wraz z którym pracownik uzyskuje świadczenie przedemerytalne, nie jest ustaniem stosunku pracy "w związku z przejściem na emeryturę" w rozumieniu art. 921 § 1 k.p.

Takim ustaniem stosunku pracy "w związku z przejściem na emeryturę" nie będzie także rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika z winy pracodawcy na podstawie art. 55 § 11 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z 16 listopada 2000 r., I PKN 81/00). Dlatego zatrudnionemu nie przysługuje odprawa pieniężna, choćby przed rozwiązaniem stosunku pracy miał ustalone prawo do emerytury.

Na czym ma polegać związek

Zgodnie z art. 921 k.p. pracownik spełniający warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub do emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, ma prawo do odprawy w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Oczywiście pracodawca może w przepisach zakładowych ustalić korzystniejsze warunki dla odchodzących na emeryturę, np. czterokrotność jednomiesięcznego wynagrodzenia. Nie może jednak uszczuplić uprawnień wobec tego, co gwarantuje kodeks pracy.

Co do zasady przejście na emeryturę powinno zbiegać się w czasie z rozwiązaniem stosunku pracy. Nabycie prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecznego powinno wobec tego nastąpić w czasie zatrudnienia, najpóźniej w dniu rozwiązania stosunku pracy. Od zasady tej są jednak wyjątki.

Nabycie prawa do emerytury czy ustalenie do niej prawa nie wyłącza prawa do odprawy, jeżeli świadczenie to nie było wypłacane w czasie trwania stosunku pracy. Nie zawsze też stanowi przeszkodę w nabyciu prawa do odprawy powstanie prawa do emerytury po rozwiązaniu stosunku pracy.

Wątpliwości - czego dowodem są liczne wyroki Sądu Najwyższego - najczęściej dotyczą związku zachodzącego między ustaniem stosunku pracy i przejściem na świadczenie rentowe czy emerytalne. A to warunkuje wypłatę odprawy.

W wyroku z 23 listopada 1993 r. (I PRN 111/93) Sąd Najwyższy przyjął, że powiązanie to może być trojakie: przyczynowe (nazywane też przyczynowo-skutkowym), czasowe i funkcjonalne albo mieszane - w praktyce najczęściej przyczynowo-czasowe lub czasowo-funkcjonalne.

Jak je rozumieć? Spróbujemy rozwikłać te pojęcia, choć związki te przenikają się i nie da się ich precyzyjnie określić:

- związek przyczynowy (czasowo-przyczynowy)

Można o nim mówić wówczas, gdy przyczyną rozwiązania stosunku pracy jest nabycie prawa do emerytury lub renty i gdy rozwiązanie tego stosunku następuje w chwili przyznania świadczenia.

PRZYKŁAD 1

Pan Jan, mimo że skończył już 65 lat, co uprawnia go do przejścia na emeryturę, nadal pracuje. Wystąpił jednak o ustalenie prawa do niej i 3 listopada ZUS przyznał mu to świadczenie. Tego samego dnia pan Jan złożył pracodawcy oświadczenie o rozwiązaniu stosunku pracy z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia.

- związek czasowy

Zachodzi wtedy, gdy rozwiązanie stosunku pracy następuje po spełnieniu warunków do otrzymania renty lub emerytury.

PRZYKŁAD 2

Pani Halina we wrześniu 2006 r. skończyła 60 lat i nabyła prawo do emerytury. Pracodawca postanowił rozstać się z nią po niemal 40-letniej karierze zawodowej. Zaproponował jej więc rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron. Ustanie stosunku pracy pani Haliny jest powiązane z przejściem na emeryturę, bo z powodu wieku nabyła ona uprawnienia do świadczenia emerytalnego.

Podobnie byłoby, gdyby pani Halina znalazła się w grupie pracowników przewidzianych do zwolnień grupowych w firmie. Wówczas jej stosunek pracy ustawałby z powodu masowej redukcji zatrudnienia, a jednocześnie z powodu przejścia na emeryturę.

Uwaga! Przypominamy, że w takim wypadku pracownik miałby prawo do odprawy pieniężnej z dwóch tytułów:

> zwolnienia grupowego na podstawie ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników ( DzU nr 90, poz. 844 ze zm.),

> przejścia na emeryturę na podstawie art. 921 k.p.

Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z 25 listopada 2005 r. (I PK 86/2005), uznając, że ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników nie zawiera regulacji wyłączających prawo do odprawy określonej w jej art. 8 w razie nabycia prawa do podobnej odprawy na innej podstawie.

Problem może powstać z określeniem daty przejścia na emeryturę lub rentę. Wyjaśnił to Sąd Najwyższy 2 października 1990 r. (I PR 284/90). Uznał, że jest to data rozwiązania stosunku pracy po uprzednim przyznaniu pracownikowi jednego ze świadczeń albo data przyznania świadczenia, jeżeli nastąpiło to po rozwiązaniu stosunku pracy na wniosek złożony w czasie zatrudnienia.

Sam związek przyczynowy i czasowy nie wystarczy. Nie dostanie więc odprawy dyscyplinarnie zwolniony pracownik, nawet jeśli zaraz potem pójdzie na emeryturę. Związek czasowy nie jest też najważniejszy. I tu dochodzimy do tzw. związku funkcjonalnego czy czasowo-funkcjonalnego.

> związek funkcjonalny

Ma on miejsce wtedy, gdy rozwiązanie stosunku pracy następuje wprawdzie przed ustaleniem prawa do świadczenia, ale przyznanie go jest konsekwencją sytuacji bezpośrednio poprzedzającej ustanie zatrudnienia (uchwała Sądu Najwyższego z 29 maja 1989 r., III PZP 19/89, oraz wyrok z 8 grudnia 1993 r., I PRN 111/93).

PRZYKŁAD 3

Pani Matylda długo chorowała. Pracodawca rozwiązał z nią umowę o pracę w trybie art. 53 k.p., gdy wyczerpał się jej 182-dniowy okres zasiłkowy, a następnie 3-miesięczny okres pobierania świadczenia rehabilitacyjnego. Jednak w wyniku tej choroby pani Matylda nabyła prawo do renty. Od pracodawcy przysługuje jej więc odprawa rentowa w związku z przejściem na świadczenie.

Potwierdza to uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 stycznia 2000 r. (III ZP 18/99) oraz uchwała z 4 czerwca 1991 r. (I PZP 17/91). Pracownikowi, który przeszedł na rentę inwalidzką (rentę z tytułu niezdolności do pracy) po rozwiązaniu się umowy o pracę na czas nieokreślony, przysługuje jednorazowa odprawa pieniężna na podstawie art. 921 § 1 k.p., gdy pracownik stał się niezdolny do pracy wskutek choroby stwierdzonej w czasie zatrudnienia i prowadzącej, po nieprzerwanym okresie pobierania zasiłku chorobowego, do przyznania mu renty.

Podobnie miałby prawo do odprawy ten pracownik, który wniosek o świadczenie (np. rentowe) zgłosił przed ustaniem zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z 30 marca 1994 r., I PRN 10/94).

Ale już rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego nie będzie rozwiązaniem stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Taka osoba nie otrzyma odprawy emerytalnej (uchwała SN z 3 marca 1989 r., III PZP 7/89).

Art. 921 § 1 k.p. wiąże prawo do odprawy emerytalnej z ustaniem, a nie z rozwiązaniem stosunku pracy. Dlatego jego wygaśnięcie wskutek upływu czasu, na jaki zawarto umowę o pracę, nie wyklucza związku z przejściem na emeryturę - stwierdził Sąd Najwyższy 28 lipca 1999 r. (I PKN 174/99).

Często z tego powodu osoby, które chcą dostać odprawę emerytalną, ale zależy im też na kontynuowaniu zatrudnienia, rozwiązują umowę o pracę, aby po dniu przerwy podpisać następną.

Kiedy wypłacić

Skoro już rozstrzygnęliśmy, co brać pod uwagę przy wypłacie odprawy, warto jeszcze wyjaśnić, kiedy należy ją uregulować. Pracodawcy mają wątpliwości, czy przechodzącemu na rentę lub emeryturę odprawa należy się w dniu ustania zatrudnienia, czy dopiero wtedy, gdy złoży on dokumenty potwierdzające, że przechodzi na to świadczenie.

Sąd Najwyższy potwierdził, że jest to ta pierwsza data - w dniu ustania zatrudnienia (wyrok z 2 października 1990 r., I PR 284/90).

Uzasadniając ten wyrok, Sąd Najwyższy przyznał, że "przejście na emeryturę" następuje z reguły jednocześnie z rozwiązaniem stosunku pracy. Jeżeli tak jest, to data rozwiązania stosunku pracy jest jednocześnie terminem wymagalności świadczenia o wypłatę odprawy emerytalnej. Tym samym zakład pracy, który nie spełnia w tym terminie takiego świadczenia, popada w opóźnienie.

Przypominamy jednak, że odprawa z art. 921 k.p. należy się pracownikowi tylko raz w życiu. Jeśli więc przejdzie on na emeryturę, a potem, pobierając to świadczenie, podejmie zatrudnienie, wówczas ponowne rozwiązanie stosunku pracy i przejście na emeryturę nie skutkuje powtórną wypłatą odprawy pieniężnej.

ZDANIEM EKSPERTA

firma_a_6-1.F.jpg [4]
prof. Jerzy Wratny, Uniwersytet Rzeszowski, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych

Wart. 921k.p. najwięcej wątpliwości przysparza sformułowanie "w związku z przejściem na rentę lub emeryturę". Orzecznictwo Sądu Najwyższego ewoluowało w tym zakresie - od uznawania związku przyczynowego poprzez dopuszczenie następstwa czasowego aż do uznania również związku funkcjonalnego.

Najpierw więc za istotne uznawano powiązanie przyczynowe - pracownik nabył uprawnienia, rozwiązywał stosunek pracy z zamiarem przejścia na emeryturę. Potem Sąd Najwyższy przyjął bardziej liberalną interpretację i uznał, że wystarczy następstwo czasowe. Oznaczało to, że wystarczy sekwencja następujących po sobie zdarzeń - pracownik nabył uprawnienia emerytalne lub rentowe, rozwiązał stosunek pracy i przeszedł na emeryturę lub rentę. Przykładem takiego powiązania może być pracownik zatrudniony na umowę okresową, który w czasie zatrudnienia nabył uprawnienia emerytalne. Mimo że umowa rozwiązuje się z upływem terminu, na jaki została zawarta, to pracownikowi przysługuje od pracodawcy odprawa pieniężna.

Późniejsze orzecznictwo poszło w kierunku dopuszczenia także tzw. związku funkcjonalnego - pracownik zachowuje prawo do odprawy, choć najpierw następuje rozwiązanie stosunku pracy, a dopiero później przy spełnieniu określonych warunków nabywa on uprawnienia do świadczenia.

Niewykluczone, że w przyszłości nastąpi dalsza liberalizacji wykładni art. 921k

Zdaniem Głównego Inspektoratu Pracy

firma_a_6-2.F.jpg [5]
Anna Tomczyk, dyrektor Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy
Ustawodawca nie precyzuje, kiedy istnieje związek między ustaniem stosunku pracy i przejściem pracownika na emeryturę. Jednak w uzasadnieniu uchwały z 7 stycznia 2000 r. (III ZP 18/99) Sąd Najwyższy wyjaśnia, że związek funkcjonalny występuje wtedy, gdy rozwiązanie stosunku pracy następuje przed spełnieniem warunków uprawniających do emerytury lub renty inwalidzkiej, ale nabycie prawa do jednego z tych świadczeń i przyznanie świadczenia po ustaniu zatrudnienia jest konsekwencją sytuacji bezpośrednio poprzedzającej rozwiązanie stosunku pracy. Wyrażenie "w związku" jest bowiem szersze od wyrażenia "z powodu" i pozwala objąć prawem do odprawy te sytuacje, w których rozwiązanie stosunku pracy nie zbiega się ściśle w czasie z nabyciem przez pracownika prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej
Źródło Rzeczpospolita Dobra Firma

Komentarze

Wyświetlanie Sortowanie
Tylko zalogowani użytkownicy mogą komentować. Zarejestruj lub zaloguj się [6]
Links
  [1] http://www.bhpekspert.pl/index.php?name=News&catid=20
  [2] http://www.bhpekspert.pl/index.php?name=News&file=article&sid=1032
  [3] http://www.bhpekspert.pl/index.php?name=News&catid=&topic=79
  [4] http://www.rzeczpospolita.pl/teksty/firma_061108/firma_a_6-1.F.jpg
  [5] http://www.rzeczpospolita.pl/teksty/firma_061108/firma_a_6-2.F.jpg
  [6] http://www.bhpekspert.pl/user.php